No outono do 2022, Google reuniu en Bratislava a editores europeos para falar do futuro da prensa. A 300 quilómetros da fronteira con Ucraína, os temas principais eran a desinformación rusa e como axudar aos medios ucraínos que cada semana perdían colegas na fronte. Pero na madrugada da segunda xornada, unha bomba caeu no medio do programa e non veu de Rusia, senón de Silicon Valley. Lanzábaa Open AI, unha start-up financiada por Microsoft, e chamábase ChatGPT. As caras do almorzo eran un poema. Por primeira vez en décadas, o paso non o marcaban nin Google, nin Meta, nin Apple.
Google foi un dos maiores avances tecnolóxicos da historia da humanidade. Coas súas imperfeccións e os seus abusos de poder —condenados moitas veces por tribunais, sobre todo europeos—, o seu modelo sentou as bases da economía do coñecemento. A ecuación é simple: a xente busca información na barra do navegador, recibe unha páxina con dez ligazóns azuis, accede ás webs e esas webs fináncianse con publicidade, maioritariamente xestionada polo propio Google, que queda coa maior parte da torta. Hoxe esa interface está a quedarse tan antiga como unha guía telefónica. O futuro non está nesas dez ligazóns azuis, termo que os apóstolos da IA utilizan despectivamente como consigna, senón en usuarios que preguntan e máquinas que responden. En pouco máis de dous anos, ChatGPT acostumou a 700 millóns de usuarios a facerlle preguntas que adoitan colmar as súas expectativas. Un 10% da poboación mundial. Google tardou dez anos en chegar a tanta xente.
OpenAI domina hoxe o mercado dos chatbots con máis do 76% de cota, pero ese equilibrio podería alterarse en canto Google substitúa o seu motor de procura por Gemini, un modelo que desenvolveu con enorme cautela por medo a canibalizar o seu negocio principal. A empresa matriz do gran buscador, Alphabet, é un formidable negocio que inclúe Google Cloud, Youtube, Android, o navegador Chrome, a suite de produtividade Workspace ou os teléfonos Píxel. Pero un 80% da facturación segue chegando do buscador tradicional, que a través do tráfico que deriva ás webs xera 198.000 millóns de dólares anuais en ingresos publicitarios.
O temor para danar a súa galiña dos ovos de ouro tamén condicionou a estratexia industrial de Google. Mentres os rivais foron capaces de ir a moi rápido cunha estrutura de consorcios, divididos entre fabricantes de chips (Nvidia, AMD), laboratorios de modelos (OpenAI, Perplexity, Anthropic) e provedores de nube (Microsoft, Amazon), Alphabet optou por controlar toda a cadea. Esa integración vertical, antes un lastre, empeza a converterse en vantaxe competitiva, porque Gemini é capaz de facer procuras gastando un 60% menos enerxía que o resto.
Sexa como sexa, este novo ecosistema fai cachizas os modelos de negocio actuais. As plataformas operan con robots que percorren constantemente as fontes de internet onde se atopa o coñecemento —medios de comunicación e creadores—, extraen ese contido, almacénano en bases de datos colosais e reescríbeno para dar as respostas. Todo iso sen derivar tráfico, sen recoñecemento aos autores orixinais, sen compensación económica e sen ningún modelo de negocio que sosteña toda esta arquitectura. De momento, a revolución maniféstase sobre todo nunha avalancha de lixo dixital: os chatbots xeradores de vídeo alagaron as redes con contido surrealista, ao buscar un libro novo en Amazon os resultados inclúen falsificacións con títulos similares, e Spotify retirou 75 millóns de cancións consideradas spam. Este ano, por primeira vez, o contido xerado por máquinas xa supera o humano.
Empézase a falar da era da web cero: unha rede onde unhas plataformas non levan a outras, senón que todas buscan producir, intermediar e monetizar dentro dos seus propios muros. ChatGPT xa pode facer a procura e as xestións necesarias para comprar un voo sen pasar por buscadores, agregadores nin aeroliñas. Comprar un voo por internet requiría certo esforzo intelectual: comparar prezos, escalas, condicións. Hoxe só hai que pedila á IA que o resolva por nós. A ninguén parece preocuparlle como isto vai acabar por atrofiar as poucas neuronas que nos quedan. Na era do coñecemento, a mazá da indolencia é demasiado tentadora como para non ser mordida. Ata o de agora discutiamos como usar a IA como ferramenta. A nova pregunta é máis ben como imos sobrevivir dentro deste novo ecosistema.
UN DOCUMENTAL
AI Evolution. (Apple TV, 2024) Os expertos Evo Heyning e Ross Mexade analizan o impacto da IA na economía, a seguridade e a sociedade en xeral.