Nas últimas semanas cristalizou un debate en Alemaña e Francia: a sustentabilidade do Estado do benestar. As declaracións recentes de dirixentes como François Bayrou e Friedrich Merz recoñecen a tensión entre promesas sociais e realidade económica. Aviso para navegantes: cando vexas as barbas do teu veciño cortar, España faría ben en pór as súas a remojar.
O chanceler alemán foi taxativo: tal como está concibido, o modelo social xermano dificilmente pode financiarse co que produce a economía. Nun país con custos sociais á alza tras a pandemia e coa obrigación de elevar de forma drástica o gasto en defensa, o diagnóstico resulta claro: envellecemento e estrutura de custos da seguridade social empurran ao sistema a un punto de inflexión.
En Francia, o primeiro ministro someteu o seu Goberno a unha moción de confianza para sacar adiante un plan de axuste. O obxectivo pasa por recortar decenas de miles de millóns en gasto público, medida que choca cun Estado tradicionalmente xeneroso. O debate francés, en suma, pivota sobre a consolidación fiscal nunha contorna de débeda superior ao 110% do PIB.
Desde España, o panorama inqueda pola similitude dos desafíos. A taxa de dependencia —poboación maior de 65 anos sobre poboación en idade de traballar— pasará do 31,3% actual a máis do 50% a mediados de século. Esa presión demográfica tensará, case ata o insostible, o sistema de pensións. O reto non é só financeiro, tamén institucional.
As proxeccións son elocuentes: o gasto en pensións podería acadar o 17,1% do PIB no 2050, máis de catro puntos por amais do nivel actual. Sostelo esixirá, inevitablemente, máis presión fiscal, recortes relevantes noutras partidas ou prestacións menos xenerosas. Pretender que todo se cubra con máis ingresos, sen reformas que eleven emprego e produtividade, sería apostar por unha cuadratura do círculo.
A diferenza dos socios europeos, o problema local é a ausencia do debate na primeira liña política. Mentres Berlín e París verbalizan a necesidade de reformas, en España a discusión limítase a axustes de curto prazo, eludindo a redefinición do contrato social.
A disxuntiva que afrontan Alemaña e Francia non é ideolóxica, senón aritmética. O Estado do benestar, un dos grandes logros da posguerra europea, foi deseñado para outra demografía e outro crecemento. A pregunta non é se necesitan reformas, senón como e cando acometelas.
A quietude española non equivale a inmunidade. É un silencio que apraza decisións inevitables. Ignorar os sinais que chegan do corazón de Europa sería un erro. A sustentabilidade do propio Estado social dependerá de asumir, con rigor técnico e valentía política, unha conversación que os veciños xa puxeron, con crueza, sobre a mesa. Canto antes abórdese, menor será o custo político e económico da transición.