O mar de ardora

Francisco Ríos Álvarez
Francisco Ríos A MIRADA NA LINGUA

OPINIÓN

ANA GARCÍA

07 jun 2025 . Actualizado á 05:00 h.

«La Voz foi o único xornal galego que levantou francamente bandeira prol ardora», dicíase nestas páxinas o 11 de marzo de 1911. A cita corresponde a un dos moitos artigos e informacións que se publicaron sobre un grave conflito entre pescadores galegos nos primeiros anos do século XX a causa da pesca á ardora. De non quedar obsoleta aquela arte de pesca coa chegada de dispositivos electrónicos, moitas embarcacións estarían a saír estes días ao mar en busca de sardiña guiándose pola ardora para dar con ela, pois xa se viron as primeiras ardentías da tempada en praias e augas costeiras galegas.

O mar de ardora é unha fosforescencia nocturna causada por certos dinoflagelados, uns organismos microscópicos bioluminiscentes. Juan José Delgado menciona a ardora como ardentía e fala da súa relación coa pesca ao describir o peje mulier na historia de Filipinas que escribiu en 1754: «Nada velocísimamente coas dúas aletas e cola, deixando no mar asaz longo ronsel e ardentía, de xeito que por ela coñecen os pescadores a presenza do famoso e apetitoso duyong, e van á pescalo con fisgas e embarcacioncillas pequenas e lixeirísimas». Os ingleses empezaron a falar naquela época do milky sexas, que vían no Índico.

Ardora e ardentía empréganse tanto en galego como en castelán, aínda que máis na primeira lingua. O dicionario da Academia Española recolle as dúas, pero non relaciona unha con outra. Así, de ardora di que é a «fosforescencia do mar que indica a presenza dun banco de sardiñas», e define ardentía como «especie de reverberación fosfórica que adoita mostrarse nas ondas axitadas e ás veces no mar tranquilo». Si as dá como sinónimas o da Academia Galega. Ardentía emprégase tamén en ambos os idiomas cos sentidos de ‘sensación de calor intensa' e de ‘ardor de estómago'.

Varios dicionarios relacionan a ardora coa sardiña ou o seu movemento, pero ao non mencionar os microorganismos poden levar ao lector para concluír que son os peixes os que despiden luz ou, noutro caso, que esta é só o reflexo da lúa na auga axitada.