Morto Franco, os españois acertamos a apontoar e fortalecer unhas bases de entendemento, de concordia e de xogo limpo que engrandecieron a democracia que gozamos desde entón. Houbo dificultades, é certo, pero ningunha converteuse nun verdadeiro perigo: nin o 23-F, nin o terrorismo, nin outros feitos adversos. A realidade era que os españois confiabamos no vigor da democracia e non concibiamos unha marcha atrás. Políticos de todos os signos, como Manuel Fraga, Santiago Carrillo, Adolfo Suárez, Felipe González e un larguísimo etcétera estiveron á altura da complexa circunstancia da Transición democrática. Porque entón xa estaba claro que queriamos entendernos. E convén lembralo agora que tanto nos desentendemos.
Unha vella anécdota pode ilustrarnos aínda hoxe sobre o sucedido. Un día de 1977, o vello profesor Enrique Tierno Galván preguntoulle a Santiago Carrillo no Congreso dos Deputados se aceptaba que lle presentase a Fraga. Carrillo dixo que si, e Fraga e el saudáronse civilizadamente. (o que non sabía Tenro é que Fraga e Carrillo xa intercambiaran algunhas mensaxes antes). Pero o certo é que así se fraguou entre ambos unha «relación cortés», como logo escribiría o propio Carrillo.
Pouco despois, Fraga presentaba ao líder comunista nunha conferencia no Club Século XXI, con masiva asistencia de público (entre o cal estiven). E a partir de aí houbo outros contactos que culminaron cos Pactos dA Moncloa. Logo, veu o 23-F e a masiva manifestación posterior, e Carrillo díxolles aos mozos comunistas de Vallecas que rodeaban a cabeceira que cando chegase Fraga aplaudisen, como fixeran cos demais líderes, «para dar a imaxe dun peche de filas total fronte ao golpismo entre esquerda e dereita parlamentaria, a pesar de que por aquel entón había na esquerda pouca simpatía polo citado político». E así seguiron, como fontes de entendemento.
Hoxe as diferenzas entre ningúns dos nosos grupos políticos rozan a condición de irreconciliables. E quizá isto é así porque agora só se loita polo poder e, de paso, se se pode, pola aniquilación do contrario. Ou así o parece. E a concordia?