Durante os últimos anos falouse moito do acrónimo CBDC (Central Bank Dixital Currency); é dicir, a futura moeda dixital dos bancos centrais e, en concreto, do proxecto do euro dixital no que está inmerso o Banco Central Europeo (BCE).
O proxecto do BCE, e de case todos os bancos centrais, consiste nunha alternativa dixital aos billetes e moedas. Noutras palabras, na creación de «diñeiro dixital de primeira liña», que hoxe en día é inexistente. Todo este asunto está a xerar un gran debate dentro da industria financeira.
É posible que a primeira pregunta que se faga calquera lector sexa non existe xa o euro dixital? Cando imos pagar un ben ou servizo temos dúas opcións: facelo con billetes e moedas ou contra a nosa conta corrente, mobilizada esta última por diferentes opcións tecnolóxicas como a transferencia, Bizum, o cartón etc.
Non é esta segunda opción un euro dixital?
A resposta é afirmativa, pero con matices dado que é un diñeiro distinto. Os billetes e moedas son emitidos polo BCE, mentres que as contas correntes son instrumentadas por un emisor privado, que crea diñeiro a través do mecanismo denominado multiplicador monetario. Por tanto, un billete é un dereito de cobranza sobre un emisor de maior solvencia, un banco central, que a conta corrente, cuxo emisor é un banco privado.
Os billetes e moedas, xunto coas contas que os participantes do sistema financeiro teñen abertas no banco central, son o que se coñece como base monetaria, diñeiro de «primeira liña». Este diñeiro de primeira liña é o que permite o funcionamento do sistema de pagos dun país, a través das cámaras de compensación, e da política monetaria do mesmo. En cambio, o diñeiro que temos nos bancos forma parte da chamada oferta monetaria, pero non da base monetaria.
Con independencia dos tecnicismos, non creo que cando alguén realiza transaccións económicas pense nas diferentes tipoloxías de diñeiro, primando en todo caso a comodidade e a rapidez. Para o usuario do montón … todo é o mesmo.
Non sei se esta moda é consecuencia do menor uso do efectivo polo auxe do comercio electrónico, a explosión dos criptoactivos e as stablecoins ou unha mestura de todo, pero implicou que practicamente todos os bancos centrais do mundo estean inmersos en procesos parecidos. Segundo Atlantic Council, think tank americano, no 2023 xa había 130 países estudando unha versión dixital da súa moeda. Estes países representan a maior parte do PIB mundial. De feito, xa existe algunha experiencia real. Bahamas lanzou o Sand Dollar no 2021 e Chinesa o e-Yuan no 2020.
No noso caso, o eurosistema iniciou en outubro do 2021 unha fase de investigación para analizar as opcións e modelos de distribución dun euro dixital, a alternativa dixital do billete e a moeda física.
O 18 de outubro do 2023, o Consello de Gobierno do BCE decidiu pasar á seguinte fase do proxecto dun euro dixital. Esta fase iniciouse a principios de novembro do ano pasado e durará dous anos. Durante esta fase elaboraranse as normas de funcionamento e seleccionaranse os provedores que poderían desenvolver a plataforma e infraestrutura necesaria. Durante esta fase realizaranse as probas necesarias que satisfagan os requisitos do eurosistema.
Cando conclúan os dous anos, o Consello de Gobierno decidirá se pasa á seguinte etapa, que consistiría en preparar a súa saída definitiva.
O 18 de xullo do 2021 publicaba un artigo neste mesmo medio titulado O euro dixital: un mar de dúbidas. Algunhas das dúbidas manifestadas entón xa se aclararon, outras seguen sobre a mesa, aínda que temos indicios do resultado. Fagamos un resumo da situación actual.
Que argumentos hai detrás de todo isto se o usuario do montón dificilmente parece apreciar a diferenza?, hai un nicho de mercado para o euro dixital?
Fabio Panetta, membro do Comité Executivo do BCE, argumenta que, en liñas xerais, o usuario non diferenza, pero en momentos puntuais (crises financeiras) si o fai. Con todo, esta apreciación podería ser matizada dada a existencia do Fondo de Garantía de Depósitos, cuxa cobertura no caso español son 100.000 euros por titular. Por tanto, non parece que haxa moita diferenza entre o diñeiro físico, emitido polo banco central, e o privado dixital, emitido por un banco privado, para os primeiros 100.000 euros. Complemento ao diñeiro máis puro, billetes e moedas, para facilitar aínda máis os medios de pago.
Sempre é máis seguro o diñeiro en mans dun banco central que dun banco privado. Segundo Fabio Panetta, «as actuais alternativas dixitais de pago non son paneuropeas», non hai medios de pago dixitais que se poidan usar en toda a zona euro. Por exemplo, non todos os comercios aceptan cartóns de crédito. Ademais, o seu uso pode ser caro, e o risco real, como comentamos e tamén matizado, é algo distinto. Ademais, para o comerciante, o abono non é inmediato e si o sería no caso do euro dixital. É a alternativa real dixital paneuropea ao billete e a moeda e unha opción moi desexable nas viaxes dentro da zona euro.
Como afectará os bancos, fundamentalmente ás entidades comerciais, que teñen un papel relevante no sistema de pagos dun país?
É un dos grandes temores: o transvasamento de saldos de contas correntes dos bancos ao banco central son un potencial risco para a estabilidade financeira, dado que afectaría os depósitos no sistema e podería repercutir no mecanismo de intermediación financeira. Este incremento do balance do BCE á conta do decremento do balance dos bancos podería acelerarse en momentos de crises bancarias. Todo isto implica que se fale dunha limitación de 3.000 euros por titular no euro dixital, suxerida polo propio BCE (equivalente a 936.000 millóns de euros), e tamén da necesidade dun maior financiamento do BCE ás entidades financeiras privadas como consecuencia da perda de depósitos. O importe non está confirmado aínda, pero si que habería limitación despois de estudar outras opcións. Pola súa banda, os axentes financeiros competirán polo pasivo co BCE e isto é algo novo que cambia as regras do xogo.
Que tecnoloxía estará debaixo do
euro dixital?
O actual sistema tecnolóxico do BCE non está preparado para un número inxente de conexións e contas correntes, dado que a súa tecnoloxía non se desenvolveu para iso e tampouco teñen un exército de empregados que atendan o público. Por iso, finalmente pensouse nun sistema descentralizado, no canto dun centralizado: entre o BCE e o usuario final estarán os intermediarios financeiros (fundamentalmente, bancos) e será necesaria a súa axuda para a distribución e control das devanditas moedas dixitais. O BCE estará detrás e xestionará a conta centralizada agregada.
Haberá unha aplicación específica do euro dixital á que poida acceder todo o mundo, con independencia do país de residencia. Á súa vez, os intermediarios poderían integrar servizos en euros dixitais nas súas aplicacións, coas que os seus clientes xa están familiarizados. As persoas sen contas ou acceso a dispositivos dixitais tamén poderán usalo a través dun cartón físico ofrecido por un intermediario público (oficina de Correos). O prezo xusto polos servizos do intermediario financeiro será clave para o éxito da moeda dixital. Funcionará tanto en liña como sen conexión, en previsión de situacións con conectividade limitada, e este nunca será programable. A posibilidade de que o fose era outra das dúbidas que existían, é dicir, que poida ter unhas características definidas e, por tanto, pode usarse con limitacións (vencemento, limitacións lugar, limitacións de beneficiarios, cobranza automática impostos…).
Imaxinar que nun futuro próximo poderán ter outro cartón, contra a súa conta corrente no BCE e outra app financeira, ligada a un intermediario, ou na propia aplicación do seu banco ter incluída esa conta e ese cartón novo.
Manterase o anonimato ou se
requirirá verificación de titularidade?
Este foi sempre un dos puntos conflitivos xunto coa estabilidade financeira. A vantaxe principal do efectivo físico é o anonimato, razón pola que moita xente prefíreo o diñeiro electrónico. É unha preferencia moi lexítima, sempre que non choque coas actividades ilegais. Por iso, como indica o Fabio Panetta, «unha cousa é a confidencialidade e a privacidade e outra distinta o anonimato».
A idea é asegurar a confidencialidade e a privacidade, e para cantidades pequenas na modalidade offline seguramente o anonimato. Como se consegue a confidencialidade? Segregando a información entre os participantes da cadea de maneira que un compoñente da cadea nunca teña acceso a toda a información. Pero esta información poderá ser reconstruída por orde xudicial.
En conclusión
Posto todo o dito na balanza, parece que o proceso de creación de moedas dixitais será unha realidade nun breve. No caso europeo podería cristalizar ao redor do ano 2027… outra cousa é o grao de aceptación que acabe tendo.
Por unha banda, hai grandes vantaxes como son a inmediatez da cobranza para o comerciante, así como un medio de pago paneuropeo dixital, que facilitará estas operacións dentro da zona euro. Por outra banda, como puntos negativos, está o posible custo que cargue o intermediario, a limitación do importe e que a confidencialidade non vaia aparellada co anonimato.
Non é baladí o grao de aceptación que acabe tendo. Á súa vez, todo dependerá de que o transvasamento se produza desde o diñeiro físico ou desde as contas correntes. No primeiro caso, sería neutro, pero non así no segundo, como xa expuxemos. Parece que a primeira posibilidade non se producirá, dado que as enquisas realizadas aos cidadáns europeos mostran a intención destes de manter o efectivo físico e preocúpalles que se queira abolir dito efectivo. Mostran unha clara preferencia polo anonimato. Christine Lagarde, presidenta do BCE, afirmou que a creación do euro dixital non é unha opción. É algo que hai que implementar e non vén para substituír ao diñeiro en efectivo.
No caso de que fose pouco exitoso, como ocorreu en Bahamas e Chinesa, o BCE quedaría exposto a un dano reputacional dado o inxente gasto de recursos realizados para a implementación do CBDC europeo.
Fagan as súas apostas… nuns anos veremos o resultado.
O eurosistema inicio no 2021 unha fase de investigación para implantar a moeda dixital
a creación desta opción dixital non virá substituír ao diñeiro en efectivo
Pedro Mas Ciordia SANTANDER PRIVATE BANKING XESTIÓN, SGIIC DIRECTOR XERAL