Os colexios rurais pechados de Lugo, entre o desuso ou unha nova vida social
LUGO
Algúns centros levan anos sen actividade e outros se reutilizaron para as persoas maiores
12 ene 2024 . Actualizado ás 05:00 h.As escolas unitarias foron desaparecendo en Galicia e, nas últimas décadas, súmanse á lista de clausuras tamén os colexios de infantil e primaria. A sangría demográfica xa pechou algúns centros educativos rurais na provincia de Lugo. Como as casas deshabitadas, na súa maioría hanse convertido en edificios abandonados cada vez máis cubertos pola maleza. Algúns á espera de proxectos e outros aínda sen ningún plan, as súas instalacións pérdense de ser reutilizadas para outros fins sociais para os veciños.
CERVANTES
O municipio dos Ancares é ata o momento o máis afectado os peches de colexios, tras ter perdido dous nos últimos 14 anos. O único que queda é o de San Román. O primeiro en pecharse foi o de Donís , no ano 2010, xunto a unha remesa doutras nove escolas de toda Galicia que non tiñan suficientes alumnos. No seu último curso, contaba con alumnos do municipio, concretamente de Piornedo, e algúns de Suárbol, unha localidade xa pertencente a León. Educación decretou o peche deste edificio e os pequenos trasladáronse ao colexio de Navia.
Desde hai 14 anos, as instalacións da escola quedaron inutilizadas e sen ningún proxecto público para reaprovecharlas. Proxectouse acondicionar o centro para abrir un albergue, por estar en plena reserva natural, pero non se chegou a materializar.
O outro colexio pechado é o de Doiras , desde o 2015. Nos seus últimos anos en activo funcionaba como unha escola unitaria, cunha aula única para infantil e outra para primaria. Os sete estudantes que quedaban en Doiras foron trasladados a San Román, a 17 quilómetros. Para leste outro inmoble tampouco houbo ningunha administración que propuxese un novo uso. Aínda así, algunhas asociacións locais emprégano para realizar reunións puntuais, xa que as estradas de montaña separan a esta aldea da capital municipal con 50 minutos de traxecto.
Aínda que dá acubillo, os veciños atópanse cun centro totalmente abandonado. A maleza, o brión e os elementos oxidados apodéranse cada ano do patio exterior e a entrada de o colexio.
SAMOS
No municipio da comarca sarriá, o colexio Fiz Vergara Vilariño daba formación aos nenos do Val de Lóuzara, de onde era orixinario o poeta. Na localidade de Paredes de Lóuzara, o centro pechouse no 2004 tras unha importante caída demográfica na zona, e os pequenos pasaron ao da capitalidade de Samos.
Non se proxectou ningún uso para o centro, aínda que seguiu utilizándose para a mesa electoral dos veciños das parroquias próximas. O Concello realizaba limpezas puntuais pero a Consellería de Educación non conservou o mantemento do mesmo. Por iso, os enreixados do edificio están completamente oxidadas, os cadros eléctricos esnaquizados, a pista deportiva tivo que pecharse e a maleza segue apoderándose do exterior. Dentro, tampouco houbo arranxos e os votantes conviven con pingueiras e unha falta total de subministración. O anterior alcalde, ao ir a pleno unha moción para recuperalo, defendeu que a responsabilidade era da Xunta. A oposición propuxo destinalo a asociacións ou a potenciar as rutas sendeiristas de Lóuzara.
VILALBA
Un dos últimos colexios en pechar foi o de Belesar , no concello de Vilalba. Foi no 2016, tras vivir o seu último curso con 16 alumnos e unha perspectiva de futuro en decadencia, xa que ía pasar a ter só nove nenos. A capital da Terra Chá, ademais dos da capitalidade, conserva dous colexios rurais, o de Román e o de Lanzós.
Despois do seu clausura, o goberno local acordou en pleno dirixirse á Xunta para iniciar os trámites que permitan dar un novo uso ao edificio, xa que houbo asociacións interesadas en utilizar as instalacións, pero non se produciu. A última vez que o Concello apelou ao goberno autonómica foi no 2020, cando en plena crise do covid propúxolle utilizar aulas desta escola para maior seguridade dos alumnos do municipio. As amplas instalacións do centro, que cando abriu atendía a máis dun centenar de estudantes, continúan sen uso.
FOLGOSO DO COUREL
O antigo colexio público de Folgoso do Courel foi pechado no 2002 e desde entón o único centro educativo do municipio é da localidade de Seoane, a segunda máis importante do concello. O Concello avogou por converter o edificio nunha residencia de maiores e un centro de día desde o 2003, cando se dirixiu á Consellería de Asuntos Sociais unha primeira solicitude neste sentido. Con todo, non foi ata marzo do 2018 que se asinou un convenio entre o Concello e a Deputación para levar a cabo o proxecto. O acordo, que non chegou a cumprirse no prazo establecido —debía estar concluído no 2019—, foi prorrogado por primeira vez en febreiro do 2020. O ano pasado acordouse unha segunda prórroga e aprobouse tamén a licenza de obra.
Aínda que inicialmente se estudou conservar o edificio do colexio e reformalo para acoller a residencia de maiores, despois optouse por demoler o inmoble e construír un novo no seu lugar. A alcaldesa Dolores Castro ten solicitada unha entrevista con responsables do organismo provincial para tratar sobre a realización do proxecto. «A Deputación dixo que había que introducir algunhas modificacións no proxecto porque os custes estimados para a obra quedaran obsoletos a causa da suba dos prezos dos materiais», explica. «Desde o Concello xa remitimos un novo proxecto cos prezos actualizados, pero aínda non tivemos unha resposta», engade.
O terreo onde se atopa o antigo colexio de Folgoso é de titularidade municipal. No convenio asinado no 2018, o Concello púxoo a disposición da Deputación para construír a residencia de maiores e o centro de día. Segundo o proxecto, a residencia terá capacidade para 32 persoas e o centro de día, para vinte.
Os colexios recuperados
O último peche, e un dos máis polémicos, foi o do colexio de Baamonde, no concello de Begonte. Este centro parou a súa actividade no 2021, cando contaba con 30 alumnos. O goberno local do popular José Ulla anunciaba un proxecto para construír unha escola de música. O Concello xa derrubou un de os tres edificios que compoñen o centro educativo para facer un auditorio. Os outros dous se xa destinaron á escola de música e a un proxecto de conservatorio. No pasado mes de novembro, adxudicáronse por 647.000 euros as obras da primeira fase de construción do auditorio. Ademais, crearase un Punto de Atención á Infancia nuns terreos anexos cuxo proxecto, indicaba o ano pasado o regiro, xa estaba feito.
O outro colexio que pechou pero xa leva anos a pleno rendemento cunha nova vida é o de Ribeira de Piquín. No 2013, Educación decidiu clausurar esta escola ao só ter cinco alumnos. Estes estudantes foron trasladados ao centro de Meira. No canto de deixar abandonado o edificio, o Concello e a Deputación investiron uns 300.000 euros en adaptar as instalacións para ser un centro de día, que xa leva funcionando desde o 2019.
Abadín, pola súa banda, quedaba tamén no 2013 sen o colexio rural de Moncelos . Neste caso, tampouco caeu no abandono, senón que o edifico emprégase para actividades de animación social para maiores ou para reunións, a cargo do Concello.