Así é un día de traballo en Cova Eirós, o maior xacemento neandertal de Galicia
LUGO
Ata 16 investigadores esperan descubrir 1.500 pezas e explorarán unha nova cavidade en Triacastela
10 ago 2023 . Actualizado á 18:32 h.«O xacemento é como ter unha foto familiar dos nosos antepasados e a súa evolución no tempo», resume Arturo de Lombera, director da escavación de Cova Eirós, en Triacastela. A capital neandertal de Galicia iniciou esta semana a súa campaña anual coa novidade de explorar un novo «abrigo», é dicir, unha cova pouco profunda. Cun traballo minucioso e con paciencia o equipo estima atoparse unhas 1.500 pezas coas que seguir reconstruíndo o modo de vida dos habitantes de hai 45.000 anos.
Este verán cúmprense 15 anos desde que a Xunta de Galicia e a USC financian as escavacións nunha cova case única. «Cova Eirós é das poucas da Península Ibérica, só hai outras trinta, que teñen restos do Paleolítico Medio e tamén do Paleolítico Superior, que son os correspondentes culturalmente coa nosa especie, o homo sapiens. Tamén é o único de Galicia con pinturas rupestres no interior, relacionadas cas últimas ocupacións paleolíticas de hai 12.000 anos».
Quince anos despois, os arqueólogos escavaron un metro e medio de profundidade ata chegar ao propio chan que pisaron os neandertales. Chegaron ao nivel catro, despois de pasar os tres anteriores, cada un con características diferentes que indica que as condicións ambientais nas que se formaron foron distintas. «O actual é nun dos que máis material sae, polo que é un nivel no que vas máis lento». Arturo De Lombera estima que poderían quedar outros dous metros por escavar.
Así é un día de traballo na Cova Eirós
Xusto en fronte da vila de Cancelo, unha arboleda esconde a Cova Eirós, cuxo descubrimento se remonta á década dos 90 aínda que o achado do xacemento neandertal produciuse no 2008. Desde entón, un grupo de investigadores acode no verán cada mañá. Esta vez serán quince días e participarán ata 16 persoas. «A rutina é similar aos anos anteriores, pola mañá estamos na cova escavando e recollendo material e pola tarde facemos laboratorio».
Aínda que a cova ten decenas de metros de profundidade, a escavación realízase actualmente na entrada. Un grupo de investigadores traballa nunha parte que está cementada, máis dura, polo que empregan cinceles e martelos; e outros están nunha zona máis branda, na que basta con coitelos.
Estúdase a superficie case milímetro a milímetro e faise un rexistro de cada un dos materiais atopados, coas súas coordenadas tridimensionais e características, para gardalo nunha bolsa etiquetada. «É fundamental coñecer o contexto, xa que ao escavar o que facemos é estropear o propio xacemento». Houbo anos que colleitaron máis de 2.000 pezas e esta vez esperan unhas 1.500.
Outra parte fundamental do traballo é recuperar parte do sedimento, o cal meten en sacos e analizan posteriormente para buscar restos que non viron escavando. «Sobre todo buscamos restos de micromamíferos, como ratos, morcegos... porque dan moita información para saber a época na que se asentaban aquí».
Un campamento de primavera e outono de longas tempadas
Durante a mañá deste mércores en Cova Eirós, os investigadores atopáronse numerosos materiais como cuarzos e tamén varios ósos. É un exemplo de que o xacemento deixa constancia de ser un lugar de caza e de consumo. «Atopamos os restos dos animais que cazaban e as ferramentas coas que os procesaban, que no Paleolítico eran de pedra, como cuarzos ou seixos», explica De Lombera.
Segundo as marcas nos ósos, saben as actividades que se desenvolveron na cova. «Permítenos construir o modo de vida». A particularidade da cova de Triacastela é que conta con varios xacementos, uns amais doutros, de diferentes épocas, polo que se poden comparar os seus modos de vida.
Nova zona de investigación
No interior un pouco máis profundo da Cova Eirós foi onde se atoparon as pinturas máis antigas de Galicia. Nunha cavidade próxima, na Cova dás Cabras, atopouse o ano pasado unha valiosa colección de moedas romanas, da segunda metade do século IV. Este ano, ademais de seguir escavando a entrada principal, o equipo de investigación acudirá ata un abrigo próximo co que deron os espeleólogo no 2018.
«Fixéramos unha prospección para buscar bocas ou abrigos próximos que non fóras visibles, este ten potencialidade aínda que non hai restos na superficie», aclara Arturo.
Alta demanda de estudantes de toda España que residen temporalmente en Triacastela
Aínda que outras escavacións teñen que facer chamadas ao público para que os investigadores e estudantes que o desexen apúntense para participar na campaña, a Cova Eirós sóbranlle interesados. O xacemento de Triacastela conseguiu un gran prestixio. Este ano, entre os participantes hai varios que están a realizar a súa tese nas pinturas da cova ou na fauna, outros son estudantes recentemente graduados ou unha deles está en primeiro curso de Historia.
Aínda que a maioría son da USC, tamén acoden mozos doutras universidades, houbo de Tarragona e esta vez hai un alumno da Universidade Complutense de Madrid, aínda que é vigués. «Quería hacer algo del Paleolítico en Galicia y en la facultad los profesores nos hablaron mucho de Cova Eirós, es muy conocida», explica. Algúns investigadores acoden a Cova Eirós desde hai máis de dez anos e teñen case as mesmas ganas que os que se estrean.
A estudante de primeiro de carreira de Historia non só investiga senón que tamén recibe formación de métodos de escavacións e celebra entre aplausos das súas compañeiras os seus primeiros achados. «O ambiente é moi bo», destaca De Lombera. Os alumnos da USC que participan na escavación da Cova Eirós despois procesan o material en inverno na universidade.
«As escavacións son así, no inverno toca gabinete e no verán traballo de campo, é necesario e divertido porque cambias de rutina». Todos os participantes residen durante os días que dura a campaña no albergue de Triacastela: «Se vas a traballar nun sitio o propio é quedarse nel». En o propio aloxamento montan o laboratorio e, de paso, dan ambiente á vila lucense.