O arqueólogo Arturo de Lombera, codirector das escavacións de Cova Eirós, doutorouse cunha tese sobre os xacementos de Atapuerca e Galicia
27 ene 2021 . Actualizado á 10:52 h.O arqueólogo Arturo de Lombera Hermida, codirector das escavacións de Cova Eirós -en Triacastela-, acábase de doutorar na Universidade de Santiago cunha tese na que realiza un estudo comparativo das tecnoloxías de tres xacementos paleolíticos nos que traballou. Ademais do referido de Cova Eirós, De Lombera analiza as industrias líticas do xacemento de Valverde -en Monforte de Lemos- e a Gran Dolina, na soada serra de Atapuerca.
-Cal é o obxectivo do estudo que realizou para a tese?
-Basicamente trátase de analizar e comparar a xestión dun tipo determinado de materia prima -as cuarcitas e os cuarzos- utilizada para elaborar ferramentas líticas en tres territorios con diferentes contextos litolóxicos. É dicir, en lugares onde a dispoñibilidade das materias primas é distinta. Na serra de Atapuerca abunda o sílex, un mineral moi apropiado para tallar ferramentas, pero a pesar diso en certas épocas tamén se utilizaron cuarzos e cuarcitas, que son menos adecuados. En Galicia apenas hai sílex, polo que os cuarzos e cuarcitas usáronse de forma xeneralizada.
-Que períodos da prehistoria abarca a súa investigación?
-As industrias líticas dos tres xacementos que estudei para a tese son de diferentes épocas. As de Atapuerca son da etapa máis antiga do Paleolítico Medio; as de Cova Eirós, do Paleolítico Medio final e de finais do Paleolítico Superior, e a de Valverde, doutro período máis antigo do Paleolítico Superior. As condicións que se dan para conseguir e procesar as materias primas son diferentes en cada lugar e en cada época. Trátase de ver como as técnicas de selección e talla das materias primas adaptábanse as necesidades dos diferentes grupos humanos.
-Que conclusións se poden sacar deste estudo?
-Unha delas é que os grupos humanos que viviron nestes territorios desenvolveron distintas estratexias para aproveitar as materias primas e para adaptarse ás limitacións. Por exemplo, en Cova Eirós usáronse cuarcitas de gran fino -un material de gran calidade para a talla- para fabricar as ferramentas máis sofisticadas, como as lascas de tipo levallois. Para facer cousas máis simples recorrían ao cuarzo, de menor calidade e máis difícil de tallar. No caso de Galicia, doutra banda, ver que se utilizaron as mesmas técnicas que na área cantábrica e o resto da península Ibérica e de Europa. É importante sinalar que a tecnoloxía do Paleolítico galego estaba tan avanzada como as demais, porque durante moito tempo predominou a idea que as industrias galegas estaban atrasadas con respecto ás doutras áreas xeográficas.
Ferramentas fabricadas con minerais chegados de lugares distantes
Segundo apunta Arturo de Lombera, algunhas das ferramentas líticas atopadas nos xacementos de Triacastela e Monforte fabricáronse con materiais conseguidos en territorios situados a longas distancias dos lugares onde se acharon.
-Canto podían desprazarse estes grupos humanos para conseguir as materias primas que necesitaban?
-Nalgúns casos movíanse uns quilómetros, como no caso dalgunhas industrias do xacemento de Valverde. As cuarcitas usadas para fabricar estas ferramentas proceden dun afloramento situado en Costa Grande, na parroquia da Vide. É a chamada cuarcita armoricana, de moita calidade para a talla. Pero outros materiais chegaron de moito máis lonxe, como algunhas pezas de sílex que -segundo se puido comprobar- proceden do municipio asturiano de Piloña. En Cova Eirós tamén hai pezas elaboradas con materiais que non se atopan de forma natural nesa zona e que chegaron doutros lugares.
-Podían moverse ata alí só para buscar eses materiais?
-Non necesariamente, porque tamén os podían conseguir mediante redes de intercambio entre diferentes grupos que se movían por distintos territorios. En todo caso, nótase que estes grupos nómades podían desenvolver distintos tipos de estratexias para conseguir os materiais que necesitaban e tamén que poñían moito coidado na selección dos soportes máis adecuados para fabricar as súas ferramentas. Todo isto denota unha gran complexidade na planificación a longo prazo das actividades que levaban a cabo para sobrevivir e unha capacidade para obrar de forma colectiva.
Un proxecto de investigación que se puxo en marcha hai catorce anos
As escavacións de Cova Eirós encádranse no proxecto arqueolóxico «Ocupacións humanas durante o Pleistoceno da conca media do Miño», coordinado pola Universidade de Santiago e posto en marcha no 2006. Tamén forman parte deste proxecto -que conta co apoio da Consellería de Cultura- as investigacións dos xacementos paleolíticos do val de Lemos, entre os que figura o do monte de Valverde, en Monforte. Este último é o único xacemento galego coñecido pertencente ao Solutrense, un período cultural do Paleolítico Superior que discorreu aproximadamente entre fai 22.000 e 18.000 anos, durante unha das etapas máis frías da última glaciación.