Os científicos resaltan o interese da serra para explicar a evolución de dúas especies de plantígrados
16 dic 2016 . Actualizado á 05:00 h.Se leva a cabo unha proposta do Instituto Universitario de Xeoloxía da Coruña, o museo que planea crear o Concello de Folgoso do Courel sería o primeiro de Galicia dedicado específicamentes ás poboacións prehistóricas de osos. Nel poderían exporse fósiles de oso das cavernas (Ursus spelaeus) e oso pardo (Ursus arctos) achados nas covas da serra e outros puntos da montaña lucense. Os científicos consideran que O Courel é un lugar especialmente indicado para situar un museo deste tipo. Estas son ningunhas das razóns.
Situación xeográfica. As serras orientais galegas conforman o extremo occidental da área de distribución xeográfica do oso das cavernas, que se estende desde o norte da Península Ibérica ata China. A especie non viviu noutros continentes. Esta situación confire aos xacementos galegos un gran valor científico. Un museo situado no límite exacto do mundo habitado polo oso cavernario ofrecería un especial atractivo.
Último refuxio. Investigacións realizadas en tempos recentes indican que as montañas galegas foron un dos últimos refuxios do oso cavernario, quizá o último de todos. Nestes territorios, a especie resistiu ata fai uns 13.700 anos antes de extinguirse. No resto do continente desapareceu moito antes, fai uns 24.000 anos.
Vínculos xenéticos. No 2014 déronse a coñecer os resultados dunha investigación xenética efectuada sobre os fósiles de oso das cavernas das serras lucenses. Neste estudo descubriuse que os plantígrados que viviron en Cova Eirós -Triacastela- fai entre 28.000 e 31.000 anos tiñan unha relación xenética directa con outros que habitaron durante o mesmo período da prehistoria a cova de Chauvet, en Francia. Esta gruta, descuberta en 1994 e declarada patrimonio da humanidade, é coñecida por albergar un dos conxuntos de pinturas rupestres máis antigos do mundo, datado entre fai 30.000 e 32.000 anos. Entre elas hai debuxos de osos. Este parentesco estreito entre dúas poboacións afastadas proba a gran mobilidade xeográfica da especie.
Comparación entre especies. O feito de que a serra do Courel fose o hábitat tanto do oso cavernario como do oso pardo permite comparar os diferentes modos de vida da primeira especie -vexetariana- e a segundo -omnívora-, así como as súas distintas reaccións antes os cambios climáticos. Un recente estudo realizado pola paleontóloga Ana García Vázquez sinala que o oso das cavernas abandonou as zonas altas da serra durante un período de agravamento do frío que empezou fai uns 35.000 anos e emigrou a terras máis baixas. O oso pardo, en cambio, seguiu vivindo na serra ata que o clima se volveu aínda máis frío, no chamado Último Maximo Glacial, que empezou fai uns 27.000 anos.
Extinción e recolonización. A serra do Courel é un lugar apropiado para explicar o proceso de desaparición e reocupación dun territorio polos osos a causa dos cambios de clima. A zona quedou totalmente despobladada de osos de calquera especie durante o mencionado Último Máximo Glacial. Cando acabou a glaciación, fai uns 12.000 anos, o oso cavernario non puido regresar porque xa se extinguira. O oso pardo si volveu, pero tardou moito en facelo, fai uns 9.000 anos. As grandes cantidades de auga que correron ao fundirse os glaciares fixeron que a serra fose inhabitable moito tempo despois do cambio de clima.
Coñecementos que se foron acumulando desde os anos 80
As investigacións sobre os osos prehistóricos da montaña lucense empezaron a comezos dos anos 80. A partir desa época realizáronse numerosos descubrimentos, pero ao principio tiveron moi pouca difusión. En setembro do 2000 celebrouse en Galicia un congreso internacional sobre o oso das cavernas ao que asistiron investigadores de numerosos países. Moitos deles manifestaron a súa sorpresa, xa que ata entón descoñecían que no noroeste da península conservásense fósiles desa especie.
Desde entón seguíronse realizando descubrimentos na serra do Courel e outras zonas das montañas orientais galegas. Nos últimos tempos, o estudo das poboacións prehistóricas de osos deste territorio deu un grande avance grazas ás análises xenéticas. O director do instituto xeolóxico coruñés, Juan Ramón Vidal, cre que a apertura dun museo no Courel axudaría a divulgar todas estas investigacións. «Para quen visite o museo xeolóxico de Quiroga pode ser moi interesante ir despois ao Courel para aprender máis sobre os osos», comenta.