Lola Arenas, nefróloga: «As sopas de sobre teñen un contido moi alto en sal que non lle fai ben ao ril»
VIDA SAUDABLE
A directora asistencial da Fundación Renal Española detalla que a saúde dos riles comeza no prato
15 ago 2025 . Actualizado á 12:50 h.A enfermidade renal crónica continúa gañando terreo en Galicia. De acordo cos datos do rexistro da Sociedade Española de Nefroloxía (S.E.N.) e a Organización Nacional de Transplantes, a comunidade sitúase como a quinta con maior taxa de prevalencia, só por detrás de Canarias, Aragón, Asturias e Cataluña. En total, preto de 4.100 galegos necesitan xa tratamento renal substitutivo para suplir a función dos seus riles. Para evitar chegar a este punto, Lola Arenas, nefróloga e directora asistencial da Fundación Renal Española, pon o foco no papel dos bos hábitos de vida.
—A Organización Mundial da Saúde recoñeceu a enfermidade renal crónica como un problema de saúde pública global. Que cifras xustifican esta etiqueta?
—Éo porque hai un 15% da poboación que ten enfermidade renal. Un de cada sete españois, en concreto, téñena.
—Entendo que parte do problema é que, ao principio, é unha patoloxía silenciosa.
—Si. É unha enfermidade que durante as primeiras etapas non dá síntomas. Un ril pode estar afectado, funcionar un 20% e non dar ningún tipo de alerta. O importante é detectar precozmente esta enfermidade. Aínda que o ril estea danado inicialmente e non dea síntomas, a forma de facelo é dun xeito moi sinxelo. Cunha analítica de sangue para medir a creatinina e unha analítica de ouriños para medir a proteinuria. Con isto, nós xa sabemos se un ril está ben ou está mal, e o risco que ten ese paciente a nivel cardiovascular.
—Están relacionados riles e corazón?
—Están moi relacionados o ril co risco cardiovascular. Unha persoa pode ter unha mínima alteración do filtro de glomerular ou ter proteinuria e isto vai implicar que poida ter máis complicacións cardiovasculares que unha persoa que non o ten.
—Durante canto tempo pode permanecer sen dar síntomas?
—Podemos estar anos. Máis do 90% das persoas que padecen a enfermidade en fases temperás non saben que a teñen. O que temos que facer é un diagnóstico da pre-enfermidade renal. Unha enfermidade renal supón menos do 60% de filtrado. É dicir, que estamos a asumir que hai enfermidade cando o ril funciona á metade. Cos novos tratamentos que hai na actualidade, deberiamos detectar a enfermidade e intervir antes de chegar a este descenso de 60 mililitros. Agora mesmo é descoñecida a cantidade de xente que a padece porque non se analiza, porque non se mira. A idea é, precisamente, actuar pronto para evitar todas as consecuencias ás que se enfrontan as persoas con enfermidade renal. O seu risco comeza antes da diálise.
—Coñécese suficiente aos riles e ás súas funcións?
—Non, son descoñecidos. Na Fundación Renal temos un libro que se chama Renata, o meu nefróloga, para dar a coñecer aos nenos a enfermidade renal. Nós facemos un exame, un cuestionario, antes dos talleres e despois, tanto aos nenos como aos pais. E chama a atención que moitos adultos descoñecen o que é a enfermidade renal. Descoñecen que o nefrólogo é o especialista que atende a patoloxía do ril; que a creatinina é en sangue ou a albúmina en ouriños. É dicir, todos sabemos interpretar unha análise identificando se temos ou non o colesterol alto ou o azucre. Con todo non sabemos cando o ril está ben e cando o ril está mal. Nin canto de ben e canto de mal está.
—Nun documento que vostede asina da fundación di que a saúde renal empeza polo prato. Por que?
—A nutrición é importante nos nosos riles porque, por exemplo, un consumo excesivo de proteínas, sobre todo de proteínas animais, está sobrecargando a súa función. O ril é un órgano moi nobre que ten unha especie de reserva dun coche. Cando o sobrecargamos en exceso, imos facendo un dano que non se observa nunha analítica normal, pero que prexudica a súa función e a súa unidade funcional, que son as nefronas. E as nefronas vanse perdendo. Aínda así, coas que lle van quedando, o ril é capaz de ir superando agravios como unha inxesta excesiva de proteínas animais ou unha hidratación inadecuada cando estamos a facer exercicio. Por iso é importante que comamos ben. Hai produtos que fan dano ao ril, como son os ultraprocesados que achegan sodio, que achegan fósforo e que están a facer que o ril se sobrecargue.
—Cando fala de sodio e fósforo véñenseme a cabeza as sopas de sobre.
—Efectivamente. As sopas de sobre teñen un contido moi alto en sal que tampouco lle fai ben ao ril. E dentro das proteínas, que é algo que debemos tomar e que cada día está máis de moda, para a saúde renal hai que combinar tanto as de orixe animal como vexetal. As primeiras aumentan moito o filtrado glomerular e a presión dese ril, mentres que coas vexetais non hai ese dano.
—O alcol dana os riles?
—Sempre, por iso hai que reducilo ou eliminalo. Unha dieta equilibrada inclúe un 25%, máis ou menos, de proteínas, un 25% de hidratos de carbono, e un 50% de verduras.
—É tan importante como se di o feito de chegar aos dous litros de auga ao día?
—Un adulto ten que beber cando ten sede. Este mecanismo regula a cantidade de líquido que debemos tomar. Pero hai circunstancias onde hai que lembralo, por exemplo, os maiores poden telo alterado, non percibir a sede e deshidratarse; ou os nenos, que tampouco o teñen ben regulado. Os adultos sans o que debemos facer é protexer o ril en momentos específicos, como por exemplo, cando facemos exercicio intenso en ambiente caloroso, que temos que hidratarnos antes, durante e despois dese adestramento; e tamén en condicións de calor.
—Como debe modificarse a dieta dunha persoa con enfermidade renal?
—Cambia en función do grao de enfermidade renal ou do tipo de enfermidade renal que teña. Temos que levar un maior control das cantidades de proteínas, que xa non poden igualarse ás dunha persoa sen patoloxía, senón que habería que reducir a súa inxesta á vez que previmos o risco de desnutrición. Deben evitar os ultraprocesados que levan sodio, potasio ou fósforo, e facer unha dieta o máis natural posible baixo as indicacións do seu médico.
—Que patoloxías fan que un paciente sexa máis sensible a unha enfermidade do ril?
—As persoas que teñen máis risco de ter enfermidade renal son os diabéticos, tanto o tipo 1 como o tipo 2, e os que teñen hipertensión arterial. Ademais, os fumadores deben saber que o tabaco é moi daniño para o ril. O hábito tabáquico e o colesterol aumentan o risco cardiovascular e, por tanto, o risco renal. Ten en conta que o ril é un dos órganos máis vascularizados; é un dos órganos polos que pasa máis sangue e, por iso, e todo o que afecta o risco cardiovascular afecta o ril. Ademais, as persoas que xa tiveron antecedentes familiares de enfermidade renal teñen que vixiarse o ril, como tamén os individuos de idade avanzada, con obesidade e aqueles que teñan un consumo elevado e prolonguen de medicamentos como os antiinflamatorios, o ibuprofeno, o diclofenaco. Se temos dor de cabeza é preferible que tomemos un paracetamol antes que un ibuprofeno ou un antiinflamatorio. Despois, hai enfermidades autoinmunes, como o lupus, que supoñen un maior risco de ter enfermidade renal porque tamén afectan o ril; ou xente con infeccións urinarias recorrentes ou cálculos renais. Todos eles deben de vixiarse como teñen a súa función renal.