O experto explica como protexer os riles e evitar a enfermidade renal, unha patoloxía silenciosa
19 jun 2025 . Actualizado á 17:41 h.Dous órganos do tamaño dun puño, situados xusto debaixo das costelas, un a cada lado da columna (e non no abdome, como se pode chegar a pensar). O seu labor principal é a produción de ouriños, pero non o único. Abordámolos en profundidade con Jesús Calviño, presidente da Sociedade Galega de Nefroloxía (SGAN) e xefe do servizo de Nefroloxía do Hospital Universitario Lucus Augusti (HULA).
—Cales son as funcións dos nosos riles?
—Teñen varias. A máis coñecida é unha función excretora de filtrar o sangue e eliminar os produtos de refugallo. Pero ao mesmo tempo intervén na produción de glóbulos vermellos; co cal, unha perda de función do ril podería producir anemia. Intervén na regulación da presión arterial e na activación dunha vitamina, moi importante na saúde dos ósos. Ao mesmo tempo o ril tamén ten unha función de eliminar certas proteínas ou fármacos, como pode ser tamén a insulina, por exemplo.
—Cre que lles damos a importancia que realmentente? Poida que no imaxinario colectivo o feito de ter dous provóquenos unha especie de alivio.
—Si, ou pensar que como temos dous, así se pode doar un a un familiar que non lle funcione ben o seu. Creo que non se lle dá moita importancia aos nosos riles porque ademais, a enfermidade renal dáse de forma oculta. É dicir, é raro que un note algún síntoma nos seus ouriños ou teña dor.
—Como se adoita detectar se o rión funciona ben ou non?
—O normal é que a función do ril, cando está deteriorada, detéctese por unha análise ben de sangue ou de ouriños. Adoita ser unha sorpresa para a persoa cando lle din que ten enfermidade renal porque non notou nada. Pero ao mesmo tempo, esa facilidade de detección pois tamén é unha oportunidade á hora de poder diagnosticar, porque sabemos que cunha simple análise de ouriños e de sangue podemos ter unha idea bastante aproximada de como funcionan os nosos riles.
—Entón se a persoa si ten síntomas de enfermidade renal, iso quere dicir que esta xa está avanzada?
—Si, en xeral si. E ademais son síntomas que moitas veces non se relacionan co que un pensaría que é a función do ril. Ás veces unha persoa atópase cansa, non ten ganas para comer, síntomas inespecíficos dixestivos. Ou simplemente ten a tensión alta e non o atribúe a un dano renal e, cando lle fan as análises ou as probas correspondentes, é cando o detectan.
—Que habitos recomendaría para previr a enfermidade renal e coidar os nosos riles?
—Un hábito importante é ter unha dieta cardiosaludable, con abundantes froitas e verduras, cunha inxesta de líquidos dun litro e medio ao día, aproximadamente. Unha vida sen alcol, sen tabaco, practicando exercicio físico e evitando fármacos que poden ser tóxicos para o ril, como o abuso de analxésicos ou de antiinflamatorios. Iso sería o que podemos facer desde o punto de vista máis práctico para previr a enfermidade dos riles. Por suposto, tamén sabemos que a enfermidade dos riles normalmente ocorre naquelas persoas que teñen máis factores de risco.
—Cales serían esas persoas?
—Entre están os diabéticos, os hipertensos, os obesos e a xente maior, porque tamén perdemos función renal coa idade. Do mesmo xeito que aquelas persoas con enfermidades cardiovasculares. A procura de enfermidade renal neste grupo de poboación é a que sería máis interesante á hora de anticiparnos ao diagnóstico e poder previr. Ademais, hoxe en día hai medicamentos que poden mellorar tanto a función dos riles como atrasar a deterioración, co cal, é importante coñecer cal é a saúde exacta destes.
—Mencionou o hábito tabáquico. Que relación existe entre fumar e a saúde dos nosos riles?
—Os nosos riles están dentro do noso aparello circulatorio. Todo o sangue que ten o noso organismo, que o corazón bombea, pasa polos riles e fíltrase. O tabaco, ademais de ser nocivo para os pulmóns, é tamén moi prexudicial para o noso aparello circulatorio: empeora a circulación de todos os órganos e entre eles, por suposto, a dos nosos riles. Fumar é malo para as arterias dos riles, que ademais son moi especializadas porque teñen que filtrar o sangue e eliminar as substancias tóxicas do corpo.
—Canta máis auga bebamos, mellor para os nosos riles?
—Si. A enfermidade renal, en xeral, benefíciase de ter un consumo de auga ou de líquidos. Prefiro falar destes últimos, porque tamén os podemos consumir en forma de froitas, zumes, infusións ou lácteos. Un volume razoable de líquidos é un litro e medio ao día, que tamén é, máis ou menos o que unha persoa debe ouriñar ao día, sobre un litro e medio ou dous. Loxicamente, ás veces hai que beber sen ter sede. Trátase de beber un pouco máis do que teriamos de sede.
—Tamén mencionou o abuso de analxésicos ou de antiinflamatorios como un factor que pode danar aos nosos riles. Por que?
—Calquera fármaco que unha persoa tome sen supervisión médica, pode supor un risco para esa persoa. Referímonos sobre todo a antiinflamatorios, fármacos moi populares porque teñen unha eficacia para o tratamento da dor ou contra síntomas articulases moi boa. Pero moitas persoas non saben que estes fármacos elimínanse a través do ril. Un consumo excesivo ou non controlado, ou nunha persoa que sen sabelo ten a función renal deteriorada, pode facer que estes fármacos empeoren aínda máis a súa función renal. Claro que hai que tomalos se é necesario, porque son fármacos bos que funcionan ben e que producen beneficios cando temos algún problema inflamatorio, pero sempre con cautela e, se é posible, baixo supervisión médica, non pola nosa conta.
—Que hai do sal?
—Dise que as persoas nacemos con riles porque temos a función de aforrar auga e sal. Aínda que a día de hoxe, no noso mundo occidental non hai esta restrición. Temos ambas as en abundancia. Pero se abusamos do sal, esta función que está a facer o ril de aforrala ver prexudicada e ímoslle a xerar un prexuízo. Ao mesmo tempo, vai supornos que suba a tensión arterial do sangue porque contribúe a reter auga. Porque a hipertensión tamén é un factor de risco para ter enfermidade renal. Ao final, vén sendo un peixe que se morde a cola. Se tomamos máis sal da que deberiamos —a Organización Mundial da Saúde recomenda menos de cinco gramos ao día—, sobe a tensión, o ril prexudícase, non é capaz de eliminar todo este sal que estamos a inxerir e ao final acábanos deteriorando a función renal.
—Que relación teñen os riles co noso envellecemento?
—Unha das funcións que ten o ril é a de eliminar o fósforo do noso corpo, que adoita estar os ósos e moi pouquiño no sangue. Obtémolo das proteínas que tomamos na dieta. E no ril sintetízase unha que se chama khloto, que é a primeira que intervén na eliminación deste fósforo. Cando o ril funciona mal, esta proteína está en menos cantidade e empeza a acumularse fósforo. Non se nota o seu acúmulo porque hai outros mecanismos posteriores a esa proteína para eliminalo, pero xa os estamos forzando un pouco. Este esforzo en eliminalo, ao final tradúcese nun envellecemento dos vasos sanguíneos, porque o fósforo que se vai acumulando, dalgún xeito combínase co calcio e iso fai que se calcifiquen todos os vasos, toda a circulación do noso organismo. Unha cousa moi parecida ao que sucede cando envellecemos, que se calcifican as nosas arterias, envellecendo estas.
Sábese, a través de modelos experimentais, que se collemos, por exemplo, un ratiño e quitámoslle xeneticamente esta proteína do klotho, fai que envelleza seis ou sete veces máis rápido que un san. E as súas arterias son moi parecidas ás que tería ese ratiño se non tivese riles. Por iso é importante o ril, porque dalgún xeito, codifica esta proteína antienvejecimiento que nos permite regular o fósforo e o calcio do noso corpo e conserva a saúde das nosas arterias. Coida os teus riles, coida a túa vida, sería o slogan.
