Volve vivir como os teus avós: «Deberiamos recuperar o costume dunha sesta de media hora»
VIDA SAUDABLE
O estilo de vida moderno prexudica varios aspectos da saúde, por iso seis expertos aconséllannos seguir algúns hábitos dos nosos antepasados como movernos máis e interactuar cara a cara
29 jun 2025 . Actualizado á 14:18 h.Dietas cargadas de galletas, refrescos e embutidos, pouco movemento, estrés crónico, menos horas ao aire libre e un día eterno á luz das pantallas, que permanecen acendidas as 24 horas. O panorama da sociedade moderna, a pesar de os avances tecnolóxicos e médicos que posibilitan unha esperanza de vida superior á que os nosos antepasados podían sequera imaxinar, non é o máis propicio para o noso benestar. Volver a mirada cara atrás pode ser unha mellor decisión para coidar o noso corpo e a nosa mente.
Cada vez máis estudos coinciden en que moitas das prácticas cotiás dos nosos avós, desde a forma para comer ata o ritmo de vida, eran, sen proporllo, aliadas da saúde física e emocional. Durmir máis e mellor, comer comida real, moverse todos os días, aínda sen ir ao ximnasio, cultivar vínculos próximos e desconectar do reloxo dixital. Seis expertos indícannos cales deses hábitos «de toda a vida» poderían ser xusto o que necesitamos para sentirnos mellor.
O impacto do que comemos
Os avós e xeracións pasadas poden facer de exemplo de moitos costumes. Unha delas, a alimentación. As dietas tradicionais de España, como son a mediterránea e a atlántica, fóronse perdendo progresivamente a medida que a sociedade se modernizaba. Con elas, non só se reduciu o consumo dalgúns alimentos, como o peixe, senón que se quedaron atrás formas para comer e xeitos de cociñar. Paloma Quintana, nutricionista e tecnóloga dos alimentos, sábeo por experiencia profesional. Viviu no pobo, coa súa avoa e tías avoas, ata os 16 anos, e logo puido seguir indo no verán e vacacións.
Na actualidade, desde a súa consulta, observa como o patrón dietético foi cambiando. «O que eu vía neles é que tiñan unha alimentación moi ligada á tempada. É dicir, cando se facía matanza no pobo, tiñamos máis produto animal. Pero no verán, cando había máis vexetais do horto e moita froita, tomabamos máis tomates, pementos ou higos», explica a experta. Tampouco se buscaba tanta variedade. Quintana lembra como a dieta se baseaba en produtos cárnicos, cando os había, verduras e froitas do horto, lácteos, «sobre todo queixo e algo de leite enteiro», e ovos, porque nas súas casas tamén había galiñas. «Na consulta, percibo que os pacientes buscan comer algo diferente cada día. A industria fíxonos crer que é necesario ir variando todo o tempo», precisa. Outrora, non se estaba pendente de grandes floreos, «senón para comer materias primeiras de tempada». Un hábito que se debería recuperar.
Tampouco había medo ás graxas e os hidratos de carbono procedían, na súa maioría, do pan de calidade que compraba na panadería do pobo. «Non tomaba un queixo lights ou sen graxa, elas comían do queixo que había. E en lugar de tomarse unhas galletitas ou uns cereais, só compraban todos os días o seu anaco de pan», comenta.
O azucre estaba moito menos presente, «porque os doces tamén se ligaban bastante ás festas», e os ultraprocesados non estaban nin preto de chegar. A despensa estaba farta de froitas, verduras, queixo, xamón ou legumes. E pouco máis.
A vida do pobo tamén era máis activa. A actividade física saía case de forma natural, aínda que non se dedicasen especificamente a unha actividade do sector primario. «Recordo que dicían que saían a tomar o aire, a que lles dese un pouco de sol. Unha vez remataban as súas tarefas, tampouco lles quedaba moito máis que facer na casa», di Quintana. O movemento era, en resumo, máis intuitivo. Un intre no horto, outro indo á tenda de ultramarinos e un paseo cando, no verán, refrescaba pola noite.
Exercicio sen moda e ligado ás tarefas diarias
Diego Vilas, xerente do Colef de Galicia, destaca a premisa de que o corpo está feito para moverse: «Os nosos avós levaban estilos de vida activos sen saber de modas, como camiñar, facer tarefas agrícolas e gandeiras ou de cociña, xardinar. Todos iso supoñía unha combinación natural de exercicio cardiovascular e forza funcional», explica o especialista en Ciencias da Actividade Física e do Deporte. No século XX, a xente realizaban un exercicio cardiovascular a diario. Vilas detalla que comunidades como os Amish —grupo etnorreligioso anabaptista, coñecido polo seu estilo de vida tradicional— «realizan un gran volume de actividade física diaria e mostraron taxas moito máis baixas de obesidade, diabetes e enfermidades cardíacas».
Moverse tamén engloba limpar ou traballar. Outrora, este tipo de tarefas requirían un maior esforzo porque moita da tecnoloxía da que hoxe se dispón —unha aspiradora, sen ir máis lonxe— non estaba dispoñible. Ademais, algunhas delas, como saír a dar un paseo ou traballar no horto facíanse ao aire libre: «A natureza está fortemente vinculada ao benestar emocional e ao rendemento cognitivo. Lestes hábitos poden contribuír a atrasar enfermidades crónicas e mellorar a calidade de vida a longo prazo», sinala o xerente do Colef. Todo iso sen esquecer aos nenos, que non tiñan consolas, e o xogo desprázase á rúa, «con movemento espontáneo e actividade física cotiá». Pola contra, hoxe en día moitos nenos pasan horas diante das pantallas «o que leva a unha perda de movemento natural, menor interacción social real e maior risco de sedentarismo», lamenta o experto, quen considera que, en todas estas experiencias, hai un ensino: «Dos nosos avós e avoas debemos aprender que, para vivir saudables, necesitamos movemento, socialización e natureza». Con todo, na actualidade, se alguén busca realizar exercicio físico, recoméndase facelo acompañado por un educador físico deportivo colexiado para que o movemento sexa seguro e eficaz.
Perder o medo á natureza
Un consello que pode sorprender é o de ensuciarse máis. Sen dúbida, non é cuestión de caer nun charco de barro, senón de non ter medo a que o neno xogue no chan —a condición de que sexa posible—. Algo que cambiou radicalmente entre o presente e o pasado é a seguridade e hixiene da contorna no que viven os países occidentais. «En realidade, compararnos cos nosos avós é algo bastante conservador. Quizais, para isto, habería que irnos a cando aínda eramos cazadores-recolectores», expón o doutor Óscar da Rúa, secretario xeral da Sociedade Española de Inmunología (SEI). Desde este punto, fomos pasando de atopar o alimento para cultivalo ou crialo.
A época dos avós é, en cambio, a que aínda se pode lembrar e serve para ver a evolución que sucedeu en, apenas, cen anos. Neste curto espazo de tempo, «producíronse cambios e do que estamos rodeados na vida moderna sepárase moito do que é san e o que é conveniente», detalla o especialista no sistema inmunitario.
Sen negar o avance do medicamento ou das medidas de hixiene, como as vidas que salvaron os antibióticos, as vacinas ou a auga potable, o experto recoñece que, a nivel individual, hai un certo exceso de protección e falta de contacto coa natureza, o que pode ter un impacto no sistema inmune. «Este aprende e modifícase ao entrar en contacto un axente que pode provocar unha infección, ou o que sucede moitas veces, que o sistema inmune non recoñeza ese axente e provoque unha resposta que a evite», sinala.
O problema é que a vida urbana é o menos natural que hai para un animal, como son os humanos, «si sería recomendable pornos en contacto coa natureza máis a miúdo, escoller alimentos que estean o menos procesados posible ou deixar que o neno vaia ao parque e xogue no chan», indica o especialista, que tamén chama ao sentido común.
Así como o sistema nervioso necesita estímulos para aprender, «se o inmune se aburre, porque non ten nada co que entreterse, dedícase a producir enfermidades autoinmunes», sinala o doutor, dunha forma resumida. Desde fai uns 50 anos, as alerxias e as patoloxías causadas polo propio sistema inmunolóxico están en aumento, e se ben inflúe que agora se diagnostiquen mellor, unha contorna pouca esixente tamén ten o seu impacto. «Loxicamente, as cidades non son un espazo estéril, e tampouco o é contorna e a forma de vida —a lactación materna, por exemplo, ten un microbioma que se pasa ao bebé—, pero temos que intentar que o sistema inmune dos nenos madure da forma máis natural posible», conclúe o doutor Da Rúa.
Volver ao cara a cara
Nos últimos anos, fomos desprazando as interaccións cara a cara e incluso as chamadas telefónicas por contactos dixitais a través de redes sociais ou aplicacións de mensaxería instantánea. A pesar de a comodidade que ofrecen as tecnoloxías, este tipo de contactos non son tan beneficiosos para a nosa saúde como o falar presencialmente, cara a cara. «O contacto a través de redes sociais é claramente menos empático, porque ti non estás a ver o efecto das túas palabras no outro. Doutra banda, a propia canle dixital distorsiona a nosa percepción da realidade», observa o psicólogo Antonio Rial Boubeta, profesor e investigador na área das Ciencias do Comportamento da Universidade de Santiago de Compostela (USC).
O predominio da comunicación dixital tende a erosionar a autoestima dos individuos, un efecto especialmente acusado nos mozos mozos. «As redes crean modelos de referencia onde o como eu me vexo en relación co mundo, canto me quero e quen son dependen do contido que subo e dos comentarios que recibo. Para iso, teño que publicar contido cunha frecuencia cada vez maior e é unha pixota que se morde a cola», explica o investigador. Por esta razón, o experto suxire volver aos espazos comunitarios presenciais de toda a vida: «o barrio, a aldea ou a parroquia».
Descansar ás escuras
Para os expertos en soño, non é ningún segredo que durmimos peor que os nosos avós e incluso peor que os nosos pais. «Antes, as persoas adoitaban traballar e durmir seguindo o ritmo do sol, con horarios regulares que favorecían o ritmo circadiano e a produción de melatonina», explica neste sentido a neurofisióloga clínica Beatriz Soria Soriano, do Complexo Hospitalario Universitario de Vigo (Chuvi).
Á súa vez, o atraso progresivo da cea «impactou negativamente na conciliación e a profundidade do soño, ao interferir cos procesos dixestivos e hormonais previos ao descanso», observa Valeria Frá Mosquera, tamén neurofisióloga do Chuvi. «Antigamente, as rutinas nocturnas eran máis simples e relaxantes. Ler un libro, ter unha charla pausada, tomar unha bebida quente, sen cafeína, todas elas son costumes que poderiamos implementar hoxe en día e mellorar moito o noso soño», apunta Soria. Un dos grandes problemas da nosa era é a luz azul de pantallas a altas horas da noite. «Hoxe sabemos que inhiben a produción de melatonina», sinala Frá.
Outro costume de toda a vida que as expertas recomendan recuperar é a sesta breve. «Era habitual e beneficiosa, aínda que hoxe moitas veces é incompatible cos horarios laborais. Poden ser moi útiles, a condición de que non superen os 30 minutos, evitando entrar en fases profundas de soño», explica Soria. O mellor momento é á primeira hora da tarde.