O escritor Julio Llamazares recrea na súa última novela a viaxe que o seu pai fixo con 18 anos como radiotelegrafista na Guerra Civil
24 oct 2025 . Actualizado á 05:00 h.Esta é a historia dun de tantos heroes de segunda fila. A finais de 1937, Nemesio tiña 18 anos e estaba a estudar Maxisterio. Era un segredo a voces que tamén ían mobilizar para a guerra aos da súa quinta. Así que lle recomendaron que se achegase á sede do Goberno Militar de León e alistásese voluntariamente no Exército para evitar ser carne de canón en calquera batallón de Infantería. Alí presentouse xunto ao seu inseparable amigo Saturnino, aprendiz de mestre tamén e case un irmán, e grazas aos seus estudos asignáronlles ao Rexemento de Transmisións. Empezaba entón unha viaxe, case o único da súa vida, desde o pobo leonés de La Mata da Bérbula ata Castelló, pasando por dúas das peores batallas da Guerra Civil. Nemesio e Saturnino sobreviviron e o fillo do primeiro, un tal Xullo Llamazares (Vegamián, 1955), percorre 86 anos despois esa mesma ruta en busca de respostas a algunhas preguntas que non fixo a tempo, é dicir, cando o seu pai aínda vivía.
A viaxe do meu pai, a novela que acaba de publicar o escritor leonés, é o resultado dunha réplica dos 800 quilómetros que Nemesio fixo en seis meses por culpa da guerra. Unha reconstrución chea de buracos e incógnitas. Xa non queda nada das vías do tren polas que trasladaron aos novos combatentes desde Palencia ata Aragón. Nin rastro dos grandes nodos ferroviarios da vía de Ariza nin do aeródromo onde tiñan a súa base as tropas italianas e alemás, que agora non é máis que unha inmensa plantación de maceiras. Os pobos máis danados reconstruíronse ou abandonáronse. E coa morte dos máis anciáns enterráronse os recordos e os poucos datos que había sobre ataques aéreos silenciados, feridas pechadas en falso e aquelas bases improvisadas que montaban os soldados de ambos os bandos. Parece mentira, pero tampouco hai grandes certezas sobre aquela toma de Teruel nun inverno tan frío que algúns historiadores bautizaron como o Stalingrado español. As temperaturas eran tan baixas que algúns novatos morreron ao delatarse ante o inimigo facendo fogueiras de noite para poder quentarse. As crónicas falan de miles de mortos e amputados, e os campesiños lembran como os soldados que chegaban coas pernas conxeladas metíanllas en esterco para aproveitar a calor e tratar de recuperar a sensibilidade. Por aí pasaron Nemesio e Saturnino que, aínda que non lembraban nomes de localidades nin o nome do mando que lles dirixía, seguían sentindo frío no corpo cada vez que falaban do seu paso por Teruel.
Unha misión suicida
Tras a batalla de Teruel e unhas semanas de descanso en Zaragoza, a súa ruta cara a Castelló é incluso máis incerta. Julio Llamazares non ten vía do tren que seguir e nin o seu pai nin o seu amigo lembraban grandes detalles. «Na guerra un está máis pendente de conservar a vida que de saber por onde camiña ou como se chaman os pobos polos que pasa», lembra nun fragmento desta crónica que mestura as súas conversacións cos poucos veciños que se cruza e os detalles que lembra do que lle contou o seu pai. Documéntase, busca información sobre as posibles rutas e atopa grandes lagoas nese camiño cara ao Mediterráneo. Sabe que chegaron a Castelló, pero descoñece que ruta seguiron para cruzar a espiña dorsal da península e eixo agora da España baleirada.
Do cemiterio ao mar. Unha viaxe que nace do arrepentimento por non escoitar o suficiente as historias do seu pai e que acaba coa única certeza, a súa supervivencia. Con esa anécdota contada a medias que explica por que Nemesio e Saturnino saíron con vida da batalla de Levante. Desa idea desesperada, atinada e certeira que lles converteu nos únicos sobreviventes dun batallón que cruzaba nunha misión suicida a serra do Espadán. Unha patada a un traste italiano que xustifica a existencia do propio Llamazares e que lle dá sentido a esa viaxe a ningunha parte. Ao baleiro, aos esqueletos ferroviarios, ao abandonado e ao silencio do po. Unha viaxe para honrar aos civís que sobreviviron, pero tamén aos que morreron no campo de batalla, na toma das cidades, aos que non chegaron a tempo ao refuxio e esa muller que se asustou ao escoitar un avión e saíu correndo do lavadoiro no que estaba a salvo. «Vai ser ese o meu destino: o de seguir os pasos doutros en busca de non sei moi ben que», reflexiona Llamazares. Pois que así sexa. E que dure anos, para que os seus lectores o sigan gozando.