«Os ilusionistas», o espello valente dunha gran familia

Esta frase resume o espírito da novela: Memini etiam quae nolo («Recordo incluso o que non quero»). A memoria, coas súas verdades e as súas mentiras, como fío condutor dunha vida e dunha historia familiar. Dous trazos que son, á vez, paralelos e diverxentes.

Un día calquera de xullo entro en Arenas. Recollo as novidades reservadas e, como sempre, déixome sorprender. Os meus ollos detéñense nOs ilusionistas. O seu autor, Marcos Giralt Torrente, resúltame próximo: no 2010 lin con emoción Tempo de vida, retrato compasivo e lúcido dun pai complexo. Aquel libro deixoume preguntas abertas. Intúo que aquí podo atopar respostas.

Fillo do pintor Juan Giralt e de Marisé Torrente Malvido —filla, á súa vez, do consagrado Gonzalo Torrente Ballester—, Marcos confesa: «Quería escribir este libro hai moito tempo. Pero só puiden facelo cando perdoei ao meu avó». Ese xesto de perdón marca o ton: indagación honesta, sen rancor. Sobre os vínculos que o conforman, que nos conforman a todos.

Escribir sobre a propia familia é camiñar por un territorio minado. Marcos sábeo: «A memoria non é sempre fiable, pois nela conflúen amor e conflitos». E, con todo, é o seu único compás para descifrar o seu pasado.

Aínda neno, descobre que a súa familia non se parece a ningunha outra: avós, pais, tíos… todos distintos. E, con todo, unidos por un mesmo trazo: a incapacidade de encartarse á realidade. O título —Os ilusionistas— establece isto como axioma.

A novela é unha viaxe de comprensión: entender por que a súa familia foi como foi, e canto dela segue viva nel. Hai segredos. Hai erros. Hai feridas que seguen abertas. Marcos non os esquiva, pero tampouco se recrea neles. Non busca axustar contas. Busca comprender.

Coa mirada aguda dun escritor que non teme exporse, furgar na propia historia deixa de ser un exercicio trivial. Convértese nun acto de valentía. Nun acto de descubrimento. Na transformación do persoal en universal.

A complexidade da súa historia ten un epicentro: o avó Gonzalo Torrente Ballester, figura literaria inmensa e pai de once fillos de dous matrimonios. Eu mesma coñecino en rexistro persoal: cando pasaba pola Coruña, viña comer, charlar… e botar a sesta na nosa casa antes de cumprir cos seus compromisos na cidade.

Torrente Ballester, o mellor avó

Certas decisións testamentarias, propias ou influídas, feren profundamente á nai de Marcos e dividen á familia. E aínda así, el afirma: «Como avó non puido ser mellor».

Conmove o retrato do seu tío materno Gonzalo Torrente Malvido, talento literario desbordante que se diluíu entre noites ao raso e tempadas no cárcere. Na súa necrolóxica, Marcos escribiu: «Quen lle quixen botaremos de menos a súa figura inspiradora, a súa xenerosidade e os seus comentarios iconoclastas sobre todas as cousas». A súa nai, sen nome no libro, sobrevoa toda a narración: bela, desinhibida, espontánea. A súa presenza ilumina o último capítulo, verdadeira homenaxe á muller que marcou a súa vida.

Ler Os ilusionistas é asomarse ao espello —e ao pozo— das nosas propias familias: virtudes e fraquezas, luces e sombras. A familia, ese invento evolutivo e cultural, crisol no que se forxa a nosa identidade por contraposición e por analogía, por exemplo e por contraejemplo, por competencia e por compaixón. E só máis tarde, coa distancia que dá o tempo, comprendemos que aquel espello estaba farto de miraxes. Quizais iso sexa madurar: recoñecer a fraxilidade dos relatos que nos formaron e, aínda así, seguir adiante para chegar a ser nós mesmos. Non interpretar a nosa identidade, senón conquistala.

Marcos Giralt Torrente escribiu un libro valente, compasivo e profundamente humano. Ao pechalo, un sente que acompañou a un home na súa procura de sentido. E que esa procura tamén é nosa.

---

---

---