David Uclés, o terremoto literario da tempada con «A península das casas baleiras»: «Fascina que Sabina devore o libro e dedíquelle un soneto»
FUGAS
A novela, que narra a Guerra Civil en clave de realismo máxico, está nos ránkings de mellores obras do momento. Escribiuse en gran parte en Santiago, en bibliotecas como a Conchi ou o Monte Pedroso. Xa se negocia a súa adaptación cinematográfica
30 ene 2025 . Actualizado á 14:22 h.David Uclés (Úbeda, 1990) , escritor, músico, debuxante e tradutor, admite que todo o que lle ocorre coa súa monumental novela, A península das casas baleiras (Siruela), é «sorprendente». Na obra, acontecemento literario da tempada, asume con mestría a épica de recrear, dunha forma nunca contada, en clave de realismo máxico, toda a Guerra Civil a partir da descomposición dunha familia e dun país. Unha meta que lle levou 15 anos de traballo —«Empeceina no 2009 e reescribina en cinco ocasiones»— e 25.000 quilómetros percorridos por toda España, chegando tamén a Santiago, onde quixo residir dous anos, volvendo tamén en dez veráns, e onde escribiu gran parte do libro. Publicado finalmente en marzo do 2024, foi durante o outono cando a obra xa non deixou de coller voo, encadeando edicións, ata chegar a 13, e levantándose en sucesivos ránkings, co seu humor, lírica, imaxinación e prosa desacomplejada, como obra do ano. «Iso é case como realismo máxico», chancea o autor.
—Que é o máis fascinante que lle ocorreu?
—Algo moi bonito é saber que cada vez máis lectores senten Jándula, o pobo imaxinario de onde parte a novela, trasunto de Quesada, un enclave da serra de Xaén de onde procede a miña familia, como parte do seu imaxinario, como o seu propio Macondo. Ese lugar converteuse en destino de peregrinaxe, algo que para min é o maior fito do libro. Xa se fixeron camisetas con imaxes da obra... En agosto darei o pregón en Quesada e sei que hai xente, de Asturias ou Cataluña, que reservou cuarto para ir... Iso fascina e emociona, igual que atopar a alguén lendo a túa obra no metro, que soe a libro do ano, ler eloxios de xente que admiras, como de Iñaki Gabilondo, ou que a novela permita ir a casa de Joaquín Sabina e que el, «tras devoralo», dedíquelle un soneto porque lle encantou. Varias recomendacións, como a do historiador Ian Gibson, chegaron en decembro. Iso axudou a que nese mes a novela explotase e, como nun soño, hoxe segue a bóla de neve. Unha realidade inimaxinable para min. Ofrécenme talleres, retiros con lectores e teño presentacións en países como Suecia, Irlanda, Dinamarca ou Alxeria. Este mes foi elixida Libro do 2024 nos prestixiosos Premios Cálamo. Negóciase a súa adaptación cinematográfica...
—Compensa o esforzo de 15 anos?
—Para min si, pero eu non tería o valor de recomendarlle a alguén que fixese o mesmo, porque foi un salto ao baleiro. No meu caso non dubidei porque eu padezo unha arritmia, controlada, pero que me dispara un carpe diem. Desde mozo preferín vivir a vida intensamente residindo en países como Alemaña, Francia ou Portugal. Do libro tamén pensei que se era a obra da miña vida, e que necesitaba 15 anos, por que non darllos. Empeceina con 19 anos. Con 21, rexistreina con 500 páxinas e envieina a premios e editoriais, recibindo varios nons. Ata hai ano e medio non tiña editorial.
—Supuña o realismo máxico un freo?
—En parte si. Ninguén quería publicar unha obra nese xénero, que dicían que xa non vendía. Aconsellábanme que apostase pola autoficción. Eu insistín porque pensaba que ía gustar, e que o meu era narrar o grotesco desde a fantasía. E agora o realismo máxico, inxustamente desprestixiado, parece vivir un novo bum. É curioso que tanto ese impedimento como o de narrar a Guerra Civil, un tema sobre o que se dicía que xa non había físgoa para sorprender, sexan os dous acenos coas que emerxe a novela. Ao comezo eu tiña claro centrarme nunha extensa familia, nas desventuras dos seus membros, pero non en narrar a guerra. Aos 25 anos, con portas pechadas nas editoriais, comecei a ler ensaios sobre o tema e aí decidín contala repartindo máis de 100 personaxes por toda a Península. Creo que outro tópico que desmonta a obra é que a historia non interesa aos mozos. Da Guerra Civil escribiuse moito, pero pouco desde a perspectiva dos bisnietos, co seu aire fresco.
—Outra particularidade da obra é o narrador, moi presente, que xoga co lector, fala cos personaxes ou se entrevista con Franco...
—Si, críticos e catedráticos de literatura valoran ese trazo como o máis novo, pero eu creo que non inventei nada, aínda que si se cadra incluín moito artificio narratológico. A única norma que me impoño ao escribir é a liberdade absoluta.
—O libro contribúe a suavizar a polarización actual da sociedade?
—Iso transmítenme... Eu intentei que a obra fose obxectiva, con rigor histórico, aínda que non neutral. Serve para facer memoria... Ao final esa honradez histórica vívena os lectores. Realicei entrevistas en medios moi de dereitas e de esquerdas e non tiven críticas negativas. Podía atopar o ton, que é o de escoitar ao outro e non eludir nada. Contar o que pasou. Non se pode falar da Guerra Civil pintándoa só de branco ou negro. Hai grises, matices.
—Que sente ao ver que en Santiago esgotouse a novela en varias librerías?
—Imaxina... Eu este libro concibino e escribín sobre todo en Compostela, onde pasei en total case 48 meses. Traballaba en bibliotecas, como a de Historia ou a Conchi, e tamén no monte Pedroso, un lugar onde ata pedín que boten as miñas cinzas. Santiago acolleume; permitiume sobrevivir tocando na rúa para os peregrinos... Eu só teño dúas tatuaxes ao lado do corazón. Un lémbrame a arritmia e outro é a cruz de Santiago. Agora que xa gaño diñeiro, estou a considerar pagar a entrada dun piso e pode ser nesa localidade que adoro.
—O éxito chégalle coa seguinte novela xa escrita. Supuxo iso un alivio?
—Si, así xa non teño a preocupación de pensar: «e agora que escribo?» (ri). Esa novela, que se publicará no 2026, narra as 24 horas dun día no que a luz se vai en Barcelona, unha cidade onde reviven antigos escritores e artistas e á que regresan arquitecturas que xa non están. Estou contento porque o texto, en realismo máxico, é fiel a min. A miña idea é publicar os anos pares. No 2028, se é que me dá a vida no sentido do tempo, exporía a segunda parte dA península, centrándoa na posguerra. Cando cumpra os 40 —agora ten 35— se cadra empézome a achegar a outros xéneros, pero, por agora, quédanme anos de realismo máxico, onde síntome moi cómodo e gústame.