Os tres mellores murais do mundo están en Galicia: «O feísmo favorécenos, as fachadas monstruosas son lenzos inmensos»
FUGAS
Sfhir, Lula Goce e Yoe33 transforman o feísmo en marabilla mundial. Falan tres grandes da arte urbana, distinguidos pola plataforma Street Art Cities entre 50 obras de gran formato de todo o planeta
16 feb 2024 . Actualizado á 15:31 h.Tres belas, enormes, suxestivas e imperturbables mulleres atraeron a Galicia o interese do mundo enteiro. Son as protagonistas dos tres murais distinguidos como os mellores do mundo pola plataforma Street Art Cities, que reúne á comunidade de arte urbana máis grande do planeta, conectando artistas, festivais, galerías e cidades. «Isto está a ser unha tolemia», confesa a Fugas Sfhir, o artista madrileño con debilidade por Galicia, que pintou a unha violonchelista que fai que soe a luz nunha rúa de Fene. Esta música xigante, que toca o chelo usando como mastro o patio de luces dun edificio da rúa Fraga, é a protagonista do mellor mural do mundo. Como naceu? «Invitáronme ao Perla Fest, á primeira edición dese festival [de muralismo, arte urbana e musical]. Coñecíanme do Meninas, que se celebra alén da ría. Dixéronme que pecharan a mítica salga Perla e que, como fora un desgusto, querían facerlle unha homenaxe co festival. Pedíronme que a temática fose musical; vin a composición da parede do edificio, que ten uns 700 metros cadrados e está partida polo patio de luces. Así que se me ocorreu usalo para o mastro do instrumento», resume Sfhir, que conseguiu que soe a luz. «Que soe a luz?...». É que as fiestras do edificio se iluminan polas noites, non? «Ah, si, e este non era un efecto pensado. É a luz que se acende cando sobe un veciño as escaleiras... Neste aspecto, houbo sorte. Descubrino o primeiro día que pintei. Subiu un veciño e empezou a iluminarse todo. Dixen: 'Que sorte tivemos de que isto funcione así'. Parece unha instalación audiovisual».
En Nigrán, fainos elevar a vista dóaa do Estuario, unha das deusas humanas que viaxaron da cabeza de Lula Goce a un muro. Con esta dama inspirada na súa nai gañou a artista de Baiona o segundo premio dos mellores murais do mundo. «En Galicia e en España hai un nivel de arte urbana brutal. Temos gran tradición pictórica, moita tradición de mural, moita máis que o resto de Europa», sinala esta artista urbana que creceu á brisa salgada do mar.
De Cádiz a Biscaia, sobresae a arte de intervencións de gran formato que maquilla a cara espida ou gastada de muros e medianeiras, pero en Galicia hai algo máis. «O feísmo favorécenos. Temos unha cantidade de medianeiras e de espazos que necesitan relectura, por esa construción masiva dos anos 70, 80 e 90. E agora que estamos en fase de repensar os espazos, o urbanismo, a sociedade, esta é unha solución boa», apunta Lula Goce. Unha observación coa que concordan Sfhir e Yoe33, autor do terceiro mellor mural do planeta cunha guerreira que impón na rolda da Muralla, de Lugo, e que el resistiu a facer fea, a pesar de algunhas suxestións que recibiu para facer a esta «avoa» de lucenses. Fermosa e inquietante é Copora, interpretación de Yoe33 desa muller prerromana da tribo dos Coporos, que leva unha nova vitoria artística a Lugo tras o triunfo de Diego As no 2021 co seu Xullo César xunto á Muralla.
«O grande escollo que tiñamos era o patrimonio. Tivemos que loitar para defender facer unha obra nesa zona, ao lado da catedral. Presentamos un proxecto cunha documentación que parece unha tese: tivemos que rescatar moita, e o Museo Provincial facilitounos as cousas», conta Yoe33, que detalla que todo o que leva esta castrexa (coitelo, colares, vestimenta) é propio de Lugo. «Neste caso, a guerreira non podía ser unha fantasía, debía ter un peso argumental. Todo ten unha razón de ser». Salvo a cara de Copora, que é cousa do artista. «E iso xeroume dúbidas —revela Yoe33—: 'Póñoa como unha muller de trazos faciais duros ou a dulcifico...? Ese proceso, ao non ter base, vas creando con imaxinación. Primeiro fíxena máis grotesca, logo fun cambiando. Esa cara é unha creación persoal».
Por que brilla Galicia en arte urbana?
«Non é o mesmo ter unha fachada chea de fiestras, que é ao final o idóneo para vivir, que unha monstruosa... Estas fachadas monstruosas para vivir non están nada ben, pero levadas ao noso terreo son lenzos sen obstáculos. Son lenzos inmensos, inmellorables», sostén Sfhir sobre as oportunidades que lle dá o feísmo ao artista neste recuncho.
Á vista das máis recentes decisións de Street Urban Cities, Galicia é potencia mundial en arte urbana. Que fainos fortes? «Son varios factores: apostar por unha disciplina, xunto co feísmo, e que a cidadanía o está secundando». «Tres murais protagonizados por tres mulleres e cada un nunha zona distinta de Galicia —pensou Yoe33 ao ver o top3 galego de Street Art Cities—, só falta Ourense! É interesante ver como triunfa a arte en sitios atrasados. Somos minorías moi fortes. O outro día dicíanme que en Madrid e Barcelona había xente con medo a zonas máis apartadas... En Madrid tes máis distraccións, aquí estás moi focalizado nas túas cousas, á parte de que este clima faiche ser máis introspectivo». Non estar no centro favorece a solución creativa? Pode.
En todo caso, ser periférico non limita a acollida da arte de gran formato, que é hoxe notable e xera turismo. A xente non só mira, é parte nesta arte do proceso de creación, sinalan os artistas. «E ti vas vendo como vai cambiando o lugar onde traballas, como cambia a actitude. A arte do mural é algo máis vivo, orgánico. Achégase xente de ao redor, os primeiros días adoitan ser escépticos porque lles plantas un guindastre e ás veces córtaslles a rúa... Pero despois empezan a falar entre eles, paran, queren saber», expón Lula Goce.
O feminino, a muller como suxeito, domina a arte do mural en Galicia. É algo que reivindican Yoe33, Lula Goce e Sfhir. «Eu avogo pola igualdade e a sociedade véxoa descompensada: está todo moi centrado no home -advirte Sfhir-; onde hai toma de decisións adoita haber un home, e creo que isto antropológicamente é un desastre. Que non se me malinterprete, non é ir contra o home, pero creo que no equilibrio home-muller, do feminino co masculino, está a virtude. O que ten o home de impulsividade e de ira é fatídico se se normaliza e xeneraliza. Fai falta a reflexión feminina, en xeral, e reivindicar que todos vimos de aí, desa fertilidade creadora. Antes os deuses estaban dedicados, precisamente, á fertilidade, con figuras. E logo déullenos polos deuses masculinos, señores que nos din como se deben facer as cousas. Creo que isto é un erro. Fai falta un equilibrio».
É o mesmo grafiti que mural?
Grafía con espray non é sinónimo de «intervención mural», onde tes en conta, ao crear, o espazo, as cores dos edificios ou como pasa a xente, di Lula. «Un dos meus cabalos de batalla é utilizar a contorna e non impor o meu criterio —engade Sfhir—. Porque é importante o diálogo entre a obra e a súa contorna, a arquitectura, a natureza, a luz, a xente...». Sfhir percibe delgada a fronteira entre un grafitero, «que case se ve como un vándalo», e o artista urbano, que está recoñecido incluso polas institucións. «Gústanme ese tipo de paradoxos que se producen cando a un grafitero múltanlle por facer unha pintada na rúa e o concello, á vez, está a contratalo para un mural cun plan preestablecido. É a mesma persoa. Ás veces o que fai falta é educar á xente, aos artistas desde pequenos do que está ben e do que está mal. Nas cidades constrúese para as persoas. Se alguén quere xogar ao fútbol, hai unha chea de campos, pero para pintar... como o fas, como pedresas na rúa? Non hai sitios habilitados para iso».
Se es artista na rúa, o tempo ponte máis no teu lugar... «En Sada pasoume unha vez, e outra en Suecia, de pintar e caer de súpeto unha tromba de auga e tirar dúas horas de traballo —conta Lula Goce—. Tamén a luz inflúe, acabo de estar en Fuengirola e alá a luz é amarela. Vas a Suecia e é azul; iso varía o ton da pintura, que non se ve igual en cada sitio». Tamén varía a pintura coa xente que habita cada lugar. Lula lembra especialmente unha ocasión en Valencia na que estaba a pintar na zona do Cabañal: «Recordo estar a pintar nunha casa que parecía zona cero. Ao lado, vivían dúas familias de romaneses con nenos pequenos. A nai púñalles aos nenos un cartón diante do guindastre e alí sentaban cada día para mirar como eu pintaba. Tiñan acceso a unha creación artística. Ese poder de chegar á xente é bonito».
É posible chegar, como o é establecer un diálogo creativo entre institucións, artistas e o común da xente, sinalan estes grandes referentes da arte urbana.
Hai escola de arte urbana? «Un compañeiro meu, profesor, sempre se queixaba de que as paredes da universidade adoitaban estar limpas. O ensino limítase ao teórico, non che deixan facer nada... E dicía: 'Se esta é a Universidade de Belas Artes, por que déixanche pintar nada?'. O resto de profesores, chapados á antiga, o dicían: 'Van pór a pintar cousas que non deben...'. Que problema hai? Hai que democratizar un pouco a arte. Débese ir xerando un diálogo. Se os rapaces están a aprender a pintar, que pinten! Que non chega só con falar de como pinta e como hai que pintar. A técnica é moi importante para aprender, pero tamén o é porse nas patacas», sinala Sfhir.
A creatividade marcará a diferenza, din estes artistas mundiais. Un pensamento de gran formato.