Cronoloxía de incendios que minaron o urbanismo e a moral da cidade
16 mares 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Se hai unha Ave Fénix no mundo, chámase Ferrol. Porque poucas cidades rexurdiron das súas cinzas como a naval, tanto metaforicamente (vía reconversións) como de modo literal. Hai que remontarse ao 19 de xuño de 1568, para revivir o amencer máis terrible dos ferroláns: un incendio tan voraz que «arderon 370 casas en sete horas». Así o contan na Biblia desta localidade, que é a Historia de Ferrol de José Montero e Aróstegui. «A pluma cáesenos da man ao querer describir as angustias polas que os nosos maiores pasaron naquel aciago día», relataba alá por 1859, nun libro que debería ter no seu mesilla todo bo ferrolán. Quedaron reducidas a po o 92,5 % das vivendas, para horror dunha poboación que aínda non se recuperou da peste. E mesmo restos carbonizados persisten hoxe en día entre os moradores de Ferrol Vello.
José Montero Aróstegui describía os feitos como «a outra gran calamidade que se sufriu durante o dominio dos poderosos Condes de Lemos, foi horroroso». Aquela primitiva vila asentábase no actual Ferrol Vello con «400 veciños (homes cabezas de familia) e 2.000 almas (suma de persoas que vivían no mesmo fogar), que se sostiñan coa pesca e o salgadura por ser a única industria que se coñecía no porto». E ás 06.00 da mañá daquel día aciago, os pescadores que saíran ao mar escoitaron a voz de «lume». O foco iniciouse nunha casa da chamada rúa da Ferrería, «pero pronto o pobo viuse entregado ao lume máis devorador».
A solidariedade correu tan rápida como as chamas. Segundo narra Aróstegui na tamén chamada Historia e descrición da cidade e departamento naval do Ferrol, «de todas as aldeas acudiron xentes ao momento da catástrofe; pero o mal era xa tan grande, tan espantoso, que non tiña remedio». Reinaban «a confusión, os queixumes e a desorde»; o vento sopraba de levante, mentres anciáns e nais saían cos nenos en brazos ás rúas.
Unha espantosa miseria
Só se salvaron 30 casas, como a parroquia, o convento de San Francisco (que xa non existe), e o antigo hospital da Caridade. Perdéronse mobles, ajuares e aparellos de pesca. E a poboación quedou inmersa en «unha espantosa miseria»: sen casas, os habitantes erraron pola comarca en busca de caridade. Conta Aróstegui, investigador e oficial maior do concello, que «o dano superou os 150.000 ducados». Como resultado das negociacións do gardián do convento, logrouse por parte do rei Felipe II unha rebaixa de impostos.
Tan terrible crónica (reeditada por exemplo por Embora ), non inclúe vítimas mortais. En 1616 ardeu Betanzos e en 1877 o Arsenal de Ferrol, onde faleceu o mariño Santiago (James) Bethell Millán. O mestre maior de máquinas da Armada mostrou un valor heroico, salvando a xente e morrendo polas queimaduras. Outro incendio famoso foi o da polvoreira de Caranza en 1943. Historiadores como Enrique Barreira atribúen a explosión de miles de toneladas de dinamita á guerrilla antifranquista, con asesoramento do Goberno británico. A prensa da época non publicou nada. E xa en 1991, ardía o cine Rena tres anos despois do seu peche para oprobio do eclecticismo e o modernismo. Desde entón continuaron os incendios. Pero ningún tan horrible como aquel que en 1568 case fixo desaparecer a Ferrol.