O xacemento ten «potencial científico, educativo e social»
10 sep 2023 . Actualizado ás 05:00 h.Nun mundo marcado pola utilidade inmediata das cousas, algúns só ven no patrimonio artístico, arqueolóxico ou histórico como unha fonte potencial de ingresos. Para eles, museos como o Louvre ou o Prado, e monumentos como o Coliseo de Roma ou as pirámides de Exipto son importantes ao ser taxados coma se fosen petróleo cultural. Como ben dixo o falecido Premio Princesa de Asturias de Humanidades Nuccio Ordine: «Como pode ofenderse a séculos de cultura e de historia comparando o noso patrimonio artístico e monumental cun produto, o petróleo, que apesta e contamina?». Entender un ben cultural simplemente como un recurso económico, significa perder de vista o seu verdadeiro valor. O patrimonio cultural é unha herdanza que debemos estudar, coidar e conservar para as futuras xeracións. A pesar diso, exemplos de menosprezo cara ao mesmo non faltan. Ignoralo e ocultalo, sabendo da súa existencia, non parece a mellor opción. O patrimonio cultural nunca é un problema, senón unha oportunidade para todos, tendo en conta da súa función social, de identidade e de coñecemento nun contexto mundial cada vez máis globalizado e deshumanizado.
Ninguén pon en dúbida o valor dunha obra de Velázquez ou Goya, pero se se trata duns muros antigos no medio dunha cidade ou dunha leira rural, a actitude adoita cambiar. Fronte ao gran patrimonio mundial, hai outro patrimonio cultural máis próximo. É aquel que enraíza e cohesiona social e territorialmente. Esta herdanza tamén debe ser apreciada. Entre o 24 de xullo e o 4 de agosto puidemos asistir á transformación dun espazo histórico local: o castro de Esmelle. O que ata entón era un sitio esquecido, inaccesible e invadido pola vexetación, converteuse por unhas horas nun polo de atracción. Foi emocionante ver o numeroso público, de todas as idades, que se achegou ata a parroquia de San Xoán de Esmelle para ver cos seus propios ollos o traballo de investigación realizado polos arqueólogos no castro ferrolán. Coñecer o noso pasado interesa e apréciase cando se rescata e explícase ben por aqueles especialistas que se ocupan do seu estudo.
Desde os seus primeiros pasos, o proxecto de escavación e valorización do castro de Esmelle pon de relevo o seu indiscutible potencial científico, educativo e social, grazas á colaboración entre o campus universitario e o Concello de Ferrol. É tarefa dos investigadores, da sociedade e da administración aproveitar esta ocasión para beneficio de todos. A semente está sementada. Agora hai que regala e coidala con mimo para que progrese e dea os mellores froitos. Se, lamentablemente, a oportunidade parece perdida agora para os vestixios arqueolóxicos da rúa San Francisco de Ferrol, temos que seguir traballando para que este ilusionante proxecto patrimonial sexa un éxito para goce de todos.
Montero Fenollós é director da Cátedra de Arqueoloxía e Educación Patrimonial.