O expresidente do Gobierno lembra os seus mandatos con motivo do 40 aniversario da vitoria do PSOE de 1982, na que obtivo 202 deputados
27 oct 2022 . Actualizado á 18:45 h.O expresidente do Gobierno, Felipe González, asegura que a prioridade número un á súa chegada ao poder en 1982 foi manter a convivencia para que «non volvésemos ás andadas», xa que estaba e está convencido de que, sen ela, todo resultase «superfluo, reversible, inútil».
Nunha entrevista coa Axencia EFE con motivo do corenta aniversario da vitoria electoral do PSOE o 28 de outubro de 1982, González repasa aquela histórica data, os seus anos de Gobierno (1982-1996) e como cambiou España e o mundo desde entón.
«Había unha contradición entre entusiasmo e terror»
Cando aquela noite confirmouse que o PSOE obtivera 202 deputados e que sería o encargado de formar o primeiro goberno de esquerdas desde a II República Felipe González sentiuse «atafegado». «Por iso priorizaba por amais de todo a convivencia, porque viñamos de acontecementos que intentaban rompela unha e outra vez. O primeiro era a convivencia democrática para vivir en liberdade e en paz».
O expresidente explica que as expectativas da sociedade española eran unha contradición entre «entusiasmo e temor» e lembra que, mentres meses antes en Francia un millón de persoas celebrou nas rúas o triunfo do tamén socialista François Mitterrand, en España, había millóns de persoas pero na súa casa. «Podían velo por televisión pero na rúa non querían estar».
«O peso da nosa historia —lembra—, unha convivencia unha e outra vez frustrada... o 27 de outubro (agora xa o dixeron uns e outros, xa estabamos advertidos de que habería un intento de golpe de estado) pero é que viñamos dun golpe de estado de febreiro de 1981. E aínda por riba ETA axitaba o peor do seu sentimento perverso, asasinando a xente e tratando de interromper ese proceso».
Felipe González, que ao longo da entrevista volve unha e outra vez a falar de convivencia, lembra unha conversación cunha muller maior en pleno «ruído de sabres» tras o 23F que lle pediu: «se temos que repartir o mendrugo de pan facer, pero volver ao que nos pasou, nunca máis». «É a definición da convivencia como prioridade por amais de todo, e como condición necesaria para que o demais prodúzase».
«O maior esforzo era que non volvésemos ás andadas»
González, preguntado polo seu maior logro no Goberno, insiste en que o maior esforzo era «que non volvésemos ás andadas» e por iso móstrase especialmente satisfeito dos avances nas consideradas «grandes cuestións históricas» pendentes na sociedade de entón: O papel dos militares na política, a dialéctica clericalismo-anticlericalismo, a división social e a descentralización política. «A reforma militar fíxose e hoxe —subliña González— temos unhas Forzas Armadas cun enorme prestixio internacional e nacional. E na cuestión relixiosa avanzouse moitísimo».
En canto á división social: «Construímos unha sociedade amplamente de clases medias, media-media, media-baixa, media-alta. Pero non digo que eu as definise así, senón que a xente se consideraba así». Ese esforzo por consolidar a democracia, facela irreversible, foi o máis importante, segundo González, que lembra que, antes de 1977, «da transición que protagonizou Adolfo Suárez», o país viña dunha longa historia de falta de entendemento entre españois. Fala entón do papel do rei.
A «inmensa contribución» de Juan Carlos I
Felipe González di sentir «pesar» pola situación do rei emérito e que se atope fose de España: «Non estou disposto a esquecer a inmensa contribución que para o paso da ditadura á democracia e no proceso de consolidación fixo Juan Carlos, e dígoo sen ser monárquico e sen que iso me leve a dicir que os erros posteriores non existen. Pero desde o punto de vista institucional iso é así».
Noutro momento da entrevista, valora que «o vello rei Juan Carlos, foi rei constitucional antes de que houbese Constitución, porque cedeu todo o poder que tiña e púxoo en mans de Adolfo Suárez».
«Modernización si, pero non unha calquera»
Os seus trece anos de Gobierno supuxeron a modernización do país, termo que, no entanto, o expresidente matiza: «Modernización si, pero non era unha modernización calquera, senón con sentido de inclusión social e desenvolvemento dos valores socialdemócratas».
«A min identifícalleme coa modernización de España, pero refírense as infraestruturas, claro. Estivemos dez anos modernizando o país: comunicacións, telecomunicacións, enerxía e auga. Era obvio que había que levar a luz e a auga a quen non a tiñan ou polo menos unha cabina ás aldeas que non tiñan xeito de comunicarse», di González, que lamenta que esqueza a situación na que vivían moitos españois.
Pero ese esforzo en infraestruturas, explica o presidente, debía ir en paralelo ao de pór os piares da sociedade do benestar cun Sistema Nacional de Saúde para todos, ou unha educación universal, para a que houbo que recorrer ao sistema de concertación porque o estado non tiña prazas escolares para garantir ese novo dereito.
Lembra que Ernest Lluch, entón ministro de Sanidade e Consumo, pasouse tres anos e medio falando con todos os sectores —«aínda que tiñamos 202 deputados»— para pór en marcha a sanidade universal e, en canto á educación, subliña que se pactou que se respectase o principio de acceso para todos nas mesmas condicións.
«Claro que se foi torcendo esa parte», admite para o caso da educación concertada, aínda que insiste en que, no contexto daquela época, probablemente volvería impulsar a mesma lei de Educación.
Pero non é só esa cuestión a que o expresidente socialista cre que non evolucionou como debería e incluso recoñece que houbo «sen dúbida» erros na reconversión industrial, por exemplo, ou que a descentralización política non acabou como pensara.
«Descentralización política e centrifugación do poder»
Felipe González destaca a posta en marcha do Estado das Autonomías como recoñecemento de que España, ademais de plural nas ideas era diversa no sentimento de pertenza, aínda que admite que «non tiña ningún interese en precipitalo».
«Sobre todo quería evitar, e recoñezo que iso non o conseguín, que se confundise descentralización política con centrifugación do poder». «Eu creo —reflexiona González— que nunca en España hai habido un desenvolvemento máis rápido que cando se descentralizou o poder e nunca empezou a haber máis inconvenientes na convivencia que cando a descentralización se converteu en centrifugación e poder enfrontado duns con outros».
É unha situación «absurda», que hai que corrixir coa aplicación da Constitución, insiste, para eliminar eses elementos «absolutamente irracionais». Para explicalos pon como exemplo que aumentaría a eficacia na loita contra os grandes incendios «que non teñen cor política, que non piden permiso -ironiza- para pasar dunha autonomía a outra» cun mecanismo central para combatelos e previlos.
«Sempre crin que o Ministerio de Sanidade non debería desarmarse enteiro», continúa o expresidente que subliña que sempre o creu, incluso antes de que a pandemia puxese a proba este sistema. Ao seu xuízo, durante o seu goberno, pero sobre todo despois, «distribuíronse algunhas competencias que ninguén reclamaba, pero que unha vez distribuídas, ninguén quere perder».
Detrás desa repartición de competencias »a todas por igual», González recoñece que pode estar parte do problema de non lograr aínda o encaixe definitivo de Cataluña e o País Vasco en España e lembra que, durante o seu Goberno, houbo moitas competencias transferidas a algunhas comunidades pero non a todas.
«Pequenas guerras culturais»
Corenta anos despois a sociedade cambiou e o escepticismo e o desapego da política son predominantes; «Unha especie de fatiga», chámao o expresidente que o atribúe ao enorme crecemento da desigualdade en todo o mundo. «Estamos en pequenas guerras culturais, máis ou menos importantes, pero, en xeral, non só en España, a desigualdade creceu moito».
Como exemplo pon o debate sobre a presenza de máis ou menos mulleres nos gobernos: «En Italia temos unha xefa de Gobierno —Giorgia Meloni— que quere ser 'xefe de goberno'; preside o consello de Gobierno rodeada de homes e con tres mulleres nunha esquina; ou o contrario, un home rodeado de mulleres... si, pero no fondo os problemas, que é o que debería definir sempre os avances serios da Xustiza social e por tanto da loita contra a desigualdade, seguen vixentes».
«Participar na construción europea»
Cando o PSOE gañou as eleccións do 82, Felipe González tiña un proxecto de país que pasaba por «romper o illamento de España» e o primeiro que tratou de facer foi romper a barreira psicolóxica que nos separaba de Europa.
Recoñece que aínda lle exaspera escoitar falar de Europa como algo que está fóra ou a quen afirma «Bruxelas dinos, Bruxelas pide» coma se non formásemos parte dese ámbito de decisión. «O meu compromiso non era entrar en Europa, era participar na construción europea», sentenza o expresidente do Gobierno, que critica que algúns países estean na UE «a medio gas».
González considera que o brexit fixo boa a frase do seu ministro de Asuntos Exteriores Francisco Fernández Ordóñez de que «de Europa non se vai a xente porque fóra fai máis frío» e conclúe: «Parece que fai máis frío en Gran Bretaña do que facía. Que é o que hai que preservar hoxe de Europa?», pregúntase quen dirixise hai uns anos o grupo de reflexión sobre o futuro de Europa e di que quizais non sexa posible que haxa unha unidade de visión en todos os temas, pero hai que manter «unha unidade política fronte á ameaza de Putin».
En canto aos triunfos da extrema dereita e da extrema esquerda, González di: «Obviamente non me gustan, non me gusta ese corremento».
«Non somos irrelevantes»
O expresidente do Gobierno explica que, ademais de en Europa, España ten que saber xogar o seu papel no mundo, consciente da súa dimensión e «evitando a arrogancia de sacar peito imperial».
«Nin somos grandes para ameazar, nin pequenos para ser irrelevantes», resume González, que pon a énfase en que «a nosa identidade de identidades está en América Latina» e lembra que por iso deulle prioridade en 1982 e dedicou un grande esforzo ao longo da súa vida.
Tamén cita o Mediterráneo como «o noso espazo natural» e as relacións cos veciños do sur e destaca que tivo «boa relación, podería dicir que moi boa relación, con Marrocos e Alxeria» e nese área cre que, aínda que o equilibrio é complicado «é posible e desexable».
O expresidente rememora que o único gasoduto que se fixo «en tempo e forma» —dous intentos con Italia atrasáronse— atravesando 700 quilómetros de Marrocos desde Alxeria foi o que se fixo no seu mandato co impulso do empresario Pedro Duran Farrell, inaugurado en 1996 e que agora pechou Alxeria tras o cambio de postura de España respecto ao Sahara Occidental.
Felipe González permaneceu no Goberno trece anos e medio e cre que, ao rematar esa etapa, deixou unha sociedade mellor; «podería ser incluso mellor —apunta— pero ningúns dos fallos que cometemos foron que, trece anos despois de chegar ao Gobierno, non soubemos que a sociedade á que lle falabamos era outra e non soubemos falarlle á nova sociedade».