A vicepresidenta segunda do Goberno escalou sempre en política sen facer prisioneiros e queimando siglas, con ata catro plataformas electorais diferentes como a que se propón crear agora
29 novs 2021 . Actualizado ás 09:59 h.Pasou de obter apenas 1.800 votos a primeira vez que concorreu como candidata a unhas eleccións, en 1999 en Ferrol, a converterse na muller máis influente da política española, desde a súa posición de ministra de Traballo, vicepresidenta segunda do Goberno e a única capaz de alterar a axenda do presidente Pedro Sánchez. É Yolanda Díaz (Fene, 1971), a afiliada máis insigne do Partido Comunista, unha dirixente que talvez non destaca pola súa enorme talla intelectual, pero si por posuír un don natural para interpretar os estados sociais de ánimo e obrar en consecuencia. Xosé Manuel Beiras piropeó o seu instinto político antes de repudiala en público por traizoalo.
Pablo Iglesias pasou de mostrala como a gran esperanza da esquerda a admitir que non a pode controlar. E desde a corte madrileña das vaidades obsérvana con interese ou con desdén, como Jiménez Losantos, que a definiu como a «meiga de barbería» ao coidado de Podemos. Pero ollo a Yolanda Díaz, a ese «electrón libre» do Goberno, como a definiu o diario francés Le Monde, porque é unha muller que non acostuma facer prisioneiros e que durante unha década soubo manexar os ingredientes dunha receita de éxito, aínda á conta de usar e tirar catro plataformas electorais diferentes que preceden á que agora se propón crear.
As ORIXES
Activismo comunista desde o berce. Yolanda Díaz foi, en maio de 1971, a primeira nena nada na barriada de San Valentín, construída en Fene para acomodar aos traballadores do estaleiro Astano. A súa casa debeu de asemellarse moito a unha célula revolucionaria en tempos da loita antifranquista. Tanto o seu pai, Suso Díaz, como o seu tío, Pepe Díaz, eran por aquel entón sindicalistas cualificados de Comisións Obreiras, aínda que o segundo se pasará despois á nacionalista INTG que máis tarde lle abrirá as portas do BNG, formación con que foi deputado dúas lexislaturas. Sendo aínda unha churumbel virou visita ao seu pai no cárcere e, tras a posta en liberdade, acostumouse ver na súa porta todo o máis selecto da elite comunista da época, entre eles Santiago Carrillo, de quen dixo algunha vez que lle bicou a man cando tiña apenas catro anos.
A FORMACIÓN
Pelexa legal pola siglas de EU-EU. Chega a Santiago en 1986, tras a separación dos seus pais, para cursar segundo de BUP no Rosalía de Castro. Alí comparte aulas coa cofundadora de Podemos, Carolina Bescansa, e a deputada popular Paula Prado. As tres volverían coincidir despois na Facultade de Dereito de Santiago, onde Díaz se fixo amiga de Marta Lois, hoxe portavoz municipal de Compostela Aberta. A etapa compostelá acentuou máis a conciencia de clase dunha moza que comprobou como a súa nai, Carmela Pérez, tivo que traballar duro para sacar aos seus fillos adiante. A propia Díaz compatibilizou parte da súa carreira cun traballo eventual de camareira para poder financiala. Con todo, cubriu un bo expediente, se fogueó nun bufete compostelán e gañoulle a batalla legal á escisión de Anxo Guerreiro (Esquerda de Galicia) para seguir usando as siglas de Esquerda Unida-Izquierda Unida.
O DEBUT POLÍTICO
A irrupción de «A procesións» na escena local. Díaz se colegió en 1998 e abriu despacho en Ferrol, pero en 1999 xa se deixou seducir pola política ao converterse na candidata de EU-IU á alcaldía de Ferrol. Intentouno de novo no 2003, facéndose acompañar polo carismático dirixente comunista Fernando Miramontes, que lle axudou a duplicar o número de votos, logrando dúas actas de concelleira. Ao terceiro intento, en 2007, Díaz alzouse con catro concelleiros e formou co PSOE un goberno de coalición que só durou ano e medio. Ela di que aquel foi o laboratorio para aprender o que hoxe practica en Madrid. Era concelleira de Cultura e imbuíuse tanto nos símbolos da ferrolanidad que aumentou nun 45 % a asignación ás confrarías da Semana Santa, o que lle valeu que camaradas da esquerda colgásenlle o apelativo da procesións. A ruptura do pacto local penalizou a EU no 2011, pero Díaz soubo interpretar que a política cambiara e atopou outra fórmula de éxito.
FUNDACIÓN DE AGE
Pegada ao carisma político de Beiras. A gran oportunidade xorde no 2012, tras a ruptura do BNG de Amio. Beiras abandona a súa antiga organización cos irmandiños e chama a construír a unidade de toda a esquerda que respecte o dereito de autodeterminación. Díaz séntese interpelada e propón crear a Syriza galega, remato entón de moda, para combater as políticas da troika de Feijoo. Fúndase así a coalición Alternativa Galega de Esquerda (AGE), que debutou nas autonómicas con 9 escanos, fronte aos 7 do BNG.
A fórmula híbrida de comunistas e nacionalistas funcionou, pero o seu éxito foi efémero, pois enseguida empezou a pelexa encuberta entre os de Beiras e os de Díaz por apoderarse da criatura. As escisións e expulsións sucédense nun e outro flanco, ata que, no 2015, Díaz observa con interese o nacemento das mareas que lle permitirán dar o salto do Parlamento galego ao Congreso, vendo como ás súas costas AGE ardía en chamas.
As MAREAS
A ideóloga da nova criatura. O 12 de maio do 2015, quince días antes das eleccións municipais, Díaz aproveitou a presenza de Pablo Iglesias no mitin da Coruña para lanzar por primeira vez a idea de crear unha gran marea galega. Acertou.
Tras o ditame das urnas, o novo eran os «alcaldes rebeldes» da Coruña, Santiago e Ferrol que se relacionaban en foros con Manuela Carmena e Ada Colau. Ao lado das mareas, AGE era unha casa en ruínas. Así que nas xerais do 2015, a ferrolá renunciou por sorpresa á súa acta no Hórreo para estrear, xa en alianza con Podemos, a coalición En Marea que debutou no Congreso con seis deputados. Yolanda salta así á Champions da política española, cambia de pantalla e empeza a prestar atención a todos os movementos que se operan en Podemos.
Os LAZOS CON IGREXAS
O amigo da mocidade convertido en asesor. A relación entre Díaz e Pablo Iglesias remóntase á época na que a primeira facía incursións a Madrid para participar nas xornadas das mocidades comunistas. Conectaron. E as eleccións galegas do 2012 brindan á ferrolá a oportunidade de fichar ao politólogo como asesor de campaña, que presentou aos seus socios como «un fenómeno». Dous anos despois, o fenómeno crea outro fenómeno, Podemos, e Díaz —invitada ocasional aos retiros de Iglesias na súa casa de Ávila— xa nunca se despegou del.
O DISCURSO
Unha linguaxe política para «os de abaixo». Yolanda Díaz trouxo á política galega unha linguaxe nova, especialmente a partir da creación de AGE no 2012 xunto a Beiras. Por aquel entón falaba constantemente da «confluencia» da esquerda, da quebra do réxime do 78 e da quebra democrática. Tamén se dirixía ás «maiorías agredidas» pola crise e falaba de «a caste» ou de «quitarlle o poder aos de arriba para darllo aos de abaixo». Toda esa retórica foi popularizada pouco despois por Pablo Iglesias e outros líderes de Podemos.
As VÍTIMAS
EU, Beiras e En Marea quedaron no camiño. Carmen Iglesias , ex-deputada comunista por Ourense, admite haber sigo «purgada» por Yolanda Díaz. É unha de tantas. Cada banzo que escalou a vicepresidenta segunda fíxoo deixando feridos. Sábeo Vicente Irisarri, exalcalde socialista de Ferrol, que sufriu a feroz oposición de Díaz tras a ruptura do pacto de goberno. Sábeno tamén Beiras ou Martiño Noriega, como outros moitos se foron quedando pola cuneta mentres ela avanzaba. Ocorreu co propio Iglesias , do mesmo xeito que ocorreu coas siglas das que se serviu para progresar. Primeiro EU. Despois AGE, En Marea, Galicia en Común. Que será agora o seguinte?