Asistamos ao acto de apertura de curso dun instituto provincial de hai 125 anos
30 sep 2025 . Actualizado á 20:55 h.Como foi a volta a clase despois deste caloroso verán? Identifícaste con ningún dos titulares que La Voz publicou o 8 e o 9 de setembro? Por exemplo: «O verán despídese coa volta ao cole: “É un si e un non. Quero ver os meus amigos, pero quero seguir de vacacións”»; «Moita alegría, globos, algunha bágoa e cancións de benvida na volta ao cole de máis de 7.000 alumnos mariñáns»; «Miles de estudantes regresan ás súas aulas: “Levantáronse ás sete da mañá, xa listos para ir a clase”». Pasou algo divertido no voso centro, como co «“Paso de vacas” en Culleredo para volver ao cole» ou o caso de «Don Juanito, o axitador dunha volta ao cole en Pontevedra con “moitos nenos charlatáns”»? Tivestes a visita dalgún personaxe público, como neste caso: «Inés Rey inaugura o curso escolar no CEIP Curros Enríquez, “de fábrica de armas a fábrica de cerebros”»? Ou quedádesvos cun titular puramente informativo, como: «Máis de 32.000 alumnos regresan hoxe ás aulas na provincia de Lugo» ou «A volta ao cole supón para as familias un gasto superior aos 400 euros por alumno»? Quizais os maiores, máis maduros e a piques de ir á universidade, prestades máis atención a noticias como que «A USC abre o curso lembrando a Gaza e esixindo vivenda, lealdade e unión»? Buscade calquera destes titulares que vos chamase máis a atención en lavozdegalicia.es para ler a noticia completa antes de dar un salto atrás de 125 anos.
Imos a 1900, ao 2 de outubro. Ese día o xornal falaba de «A apertura do curso académico» na Coruña e dedicáballe case toda a primeira plana, cando entón La Voz tiña catro páxinas. A información centrábase en como fora na Escola Normal, na Escola Superior de Comercio e no instituto provincial. Eran tres das institucións que contemplaba a Lei de Instrución Pública de 1857, coñecida como lei Moyano. Fíxate en que se trataba dunha lei con case 50 anos de antigüidade. Paréceche moito tempo ou pouco? Para que te fagas unha idea, a ti aféctache a Lomloe, promulgada no 2020 e que substitúe á Lomce, que é do 2013, que á súa vez revisa lóea, do 2006.
Tres etapas
A lei impulsada polo ministro de Fomento Claudio Moyano establecía tres etapas: Primeiro Ensino, impartida en escolas e gratuíta; Segundo Ensino, que se daba en institutos provinciais e permitía obter o título de Bacharelato en Artes; e os ensinos superiores (Filosofía, Dereito, Medicina, as enxeñerías, Belas Artes, Arquitectura...). Dentro destas últimas, as escolas normais da época, como a da Coruña, eran os centros nos que se formaban os mestres de escola, é dicir, os que hoxe chamamos de primaria, e a de Comercio impartía ensinos profesionais mercantís, que equivalería á actual Empresariais.
En canto aos institutos provinciais, o da Coruña é hoxe o IES Eusebio dá Guarda, e ao acto de apertura de curso dese 2 de outubro de 1900 asistiron un concelleiro en representación do alcalde e o director da Escola de Belas Artes, o que dá unha idea da súa importancia. Foi un acto solemne no que o director do instituto se referiu a un asunto que segue hoxe de actualidade? Fíxate no que dixo: «Tardíamente chegou á España o eco das campañas sostidas en varias nacións, principalmente en Francia, acerca de o innecesario dos estudos clásicos [latín, filosofía e outras materias humanísticas], en menoscabo dos de inmediata aplicación á a Agricultura, Industria e Comercio.
«Moito se falou e escrito en España en igual sentido […]. Demuéstrase na devandita información que o ensino chamado clásico non debe limitarse á os que se consagran á as carreiras literarias, porque sendo instrumento precioso dá cultura xeral (que é o carácter principal do segundo ensino), acada o mesmo á os que se dediquen á os estudos fundamentais de Ciencias e Letras que á as persoas chamadas á porse á fronte ou á ocupar notables postos na Agricultura, Industria e Comercio».
Compara estas palabras co artigo de opinión publicado en La Voz, sen ir máis lonxe, este venres 26 de setembro, titulado «Queremos un alumnado culto ou emprendedor?». Nel di o seu autor: «A súa tarefa [dos profesores do ensino público] é sentaren as bases cognitivas para que todo o alumnado desenvolva ao máximo a súa potencialidade. […] Os expertos da Administración e da universidade, que adoitan compartir a graciosa característica de non teren impartido xamais unha clase nunha escola ou nun instituto, chegaron á conclusión de que ensinar e avaliar contidos é unha idea pedagóxica anticuada, e propoñen [...] aprendizaxe orientadas cara á práctica, [...] as que aluden á tecnoloxía, á enxeñaría, ao mundo dixital e á empresa. [...] Onde fican as linguas clásicas, a historia, a filosofía, u-lo espírito crítico e cívico, que é vital para a democracia? Non dá a sensación de que o que se busca é formar traballadores que satisfagan as necesidades do mercado?[...] E non será que o que se busca, a maiores, é evitar cambios sociais e culturais, que adoitan vir da man do coñecemento?».
Debatamos
Isto expón un debate interesante sobre a eliminación do Latín como materia obrigatoria (só o é no bacharelato de humanidades) ou sobre se o ensino debe ser práctica ou, como suxire o autor do artigo, orientarse a formar a persoas capaces de pensar por si mesmas.