María Jesús Montero, nova vicepresidenta co sudoku do financiamento autonómico e a reforma fiscal como retos
ECONOMÍA
Xunto á tensionada negociación dos recursos territoriais, tamén terá que embridar débeda e déficit
20 nov 2023 . Actualizado á 17:31 h.A lexislatura que agora comeza non será precisamente relaxada para a titular de Facenda. María Jesús Montero (Sevilla, 1966) é, ademais de vicesecretaria xeral do PSOE e unha das artífices dos acordos que reeditaron o Goberno de coalición socialista, un dos rostros máis coñecidos do Executivo. Non en balde Pedro Sánchez encomendoulle a portavocía do Executivo entre xaneiro do 2020 e xullo do 2021, ademais do Ministerio de Facenda, no que repite. No Consello de Ministros dA Moncloa desembarcou no 2018 como «cota» andaluza, o celeiro principal dos votos socialistas, e nesta lexislatura tamén será unha das catro vicepresidentas do novo Gobierno de coalición, concretamente a cuarta.
Licenciada en Medicina e Cirurxía pola Universidade de Sevilla, ademais de técnica en Función Administrativa de Hospitais, Montero desempeñou diversos cargos no Executivo autonómico, entre eles os de conselleira de Saúde primeiro e de Facenda e Administración Pública, antes de chegar ao Gobierno central. Da man de Pedro Sánchez foi ministra de Facenda e voceira do Gobierno e na remodelación de xullo do 2021 a súa carteira ampliouse coa de Función Pública.
A folla de roteiro de Montero na pasada lexislatura contaba con dous fitos irrenunciables que, con todo, o estalido da pandemia en marzo do 2020 obrigou a aprazar. E é que nun contexto de crise sobrevinda e de cerrojazo forzado da actividade económica, non era o momento de abordar as que debían ser as estrelas das reformas do período: unha transformación en profundidade das estadas fiscais español, para adaptalo ao século XXI e gravar adecuadamente as actividades emerxentes e globais; nin tampouco para abrir o melón do delicado sistema de financiamento autonómico, de cuxa reforma xa desistira tamén o seu predecesor no cargo, o ministro de Mariano Rajoy, Cristóbal Montoro.
O que si fixo a titular de Facenda —a diferenza de Montoro, que converteu os Orzamentos Xerais do 2018 nos máis prorrogados da historia— foi sacar adiante as contas públicas ano a ano, fóra das do 2024, que o calendario das investiduras tras as eleccións xerais de xullo obrigou a atrasar. Con todo, a ministra xa anunciou que a demora será a mínimo posible, aínda que non sexa posible que entren en vigor o mesmo día 1 de xaneiro.
Non en balde as contas estiveron amais da mesa de negociación cos diferentes grupos políticos —con independentistas cataláns e nacionalistas vascos á cabeza— durante a procura de apoios á investidura de Sánchez.
E estivérono porque a maioría dos pactos crave alcanzados inciden directamente en recibir máis diñeiro das arcas do Estado, de cuxo fluxo de ingresos e gastos encárgase o ministerio de Montero. Máis aló dos Orzamentos Xerais do Estado para o 2024, que Sánchez xa avanzou que incluirán a prórroga do IVE reducido ou inexistente para os alimentos básicos (ata xuño, polo menos) ou transporte público gratuíto para menores, novos e desempregados a partir do 1 de xaneiro, entre os retos inmediatos da ministra está recuperar a reforma fiscal que o covid obrigou a aparcar.
É certo que algunhas medidas tributarias xa se foron aprobando na lexislatura pasada, incluíndo pasos no camiño cara á harmonización dalgúns impostos, como é o caso do de patrimonio, coa sentenza do Constitucional a favor do gravame ás grandes fortunas, que levou á Xunta e á Comunidad de Madrid a reverter as bonificacións para reter nas arcas rexionais a recadación.
Cambios fiscais de calado
Pero restan cambios de calado, como os que antes da pandemia expuxo o comité de sabios ao que o Ministerio de Facenda encargou a redacción dunha batería de modificacións coas que adaptar a recadación fiscal ás transformacións económicas do século XXI, nun mundo dixitalizado e sen fronteiras para a actividade.
A de modificar a tributación -o delicado anuncio de subir impostos, sexa cal for o colectivo ao que afecte, desde a banca ou as eléctricas ás grandes fortunas- non será a única tarefa que deberá asumir Montero. E é que desde Facenda tamén terá que poñerse á complicada tarefa de embridar cóntaas públicas para cumprir as regras fiscais que a Unión Europea decidiu suspender hai tres anos, para que os Estados puidesen facer fronte ás descomunais necesidades de gasto que xerou a pandemia primeiro e despois a guerra de Ucraína e a crise inflacionaria.
Dado que a UE ten previsto reactivar a disciplina fiscal o próximo exercicio, Montero terá que poñerse inmediatamente a elaborar o teito de gasto, previo ao proxecto de lei de Orzamentos Xerais do Estado (PGE) para 2024, adaptado a ese mandato europeo de non pasar o 3% de déficit público e rebaixar a débeda, actualmente por amais do 100% do PIB. Ambos os compromisos xa se enviaron a Bruxelas o mes pasado e, para a aprobación das contas do Estado para o 2024 haberá que fiar fino para solicitar os apoios parlamentarios que lles permitan ver a luz, tensionados polas esixencias dos independentistas cataláns ou o PNV, como socios máis combativos no plano económico. Non en balde está pactada a condonación de 15.000 millóns de débeda autonómica a Cataluña, por exemplo, unha medida que, á falta de ver a súa concreción e extensión ao resto de territorios, xa xerou duras críticas.