A fenda en patrimonio e sucesións reabre a guerra da autonomía tributaria. O País Vasco e Navarra, o modelo privilexiado do financiamento foral
27 nov 2020 . Actualizado á 05:00 h.Aínda que nas últimas 48 horas a guerra política aberta a conta da benevolencia fiscal de Madrid hase recruado, as acusacións á comunidade de practicar o dumpin tributario ou incluso de ser un paraíso fiscal dentro de España non son novas. Levan anos sucedéndose por parte de territorios que, como Cataluña ou Andalucía -na súa etapa de Gobierno socialista en solitario- criticaban o uso das competencias normativas para baixar impostos. Outras comunidades gobernadas polo PP, como Galicia, tamén aplicaron a mesma receita fiscal que Madrid, defendendo que as rebaixas recadan máis, e non menos, ao estimular a economía.
O anuncio do compromiso do Executivo central con ERC para acometer unha harmonización fiscal que acabe cunha fenda que consideran competencia desleal entre comunidades, especialmente a conta de impostos como o de patrimonio ou o de sucesións e doazóns, pon en corentena o futuro de 53.000 millóns de euros anuais. Esa é a recadación total das autonomías polos tributos cedidos e sobre os que teñen competencia normativa: IRPF, patrimonio, sucesións e doazóns e transmisións patrimoniais e actos xurídicos documentados.
O dato corresponde ao ano 2017 (último dispoñible), recollido no estudo Panorama da fiscalidade autonómica e foral 2020, que elabora o Rexistro de Economistas Asesores Fiscais (Reaf) do Consello Xeral de Economistas (CGE), e que é unha sorte de vademécum tributario do país.
Antes de abordar os impostos que sementaron a discordia, é preciso lembrar que as autonomías teñen cedida -ademais de toda ou parte da recadación- a capacidade lexislativa sobre algúns tributos e, en ocasións, tamén a súa xestión.
Así, no caso do IRPF, o Estado cede o 50% da recadación aos territorios, que poden subir ou baixar o tipo e aplicar toda clase de deducións no seu tramo. Polo imposto sobre a renda, no 2017 as comunidades ingresaron 40.152 millóns de euros (o 33,8% do total da recadación autonómica) que, comparados cos 23.269 do 2007, supoñen un incremento do 72,5%.
Con todo, os impostos máis cuestionados, é dicir, os que gravan o patrimonio e as herdanzas e as doazóns, experimentaron unha caída recadatoria no mesmo período, de case o 37 e o 10,21% respectivamente. As comunidades, que teñen competencia sobre ambos, ingresaron por patrimonio 1.267 millóns e outros 2.572 por sucesións no 2017.
A fenda territorial
E é que, tal e como reflicte o gráfico adxunto, os recursos que ambos os impostos supoñen para as arcas autonómicas difiren notablemente en función da maior ou menor presión fiscal que cada comunidade decida aplicar aos seus contribuíntes. Cataluña encabeza o ránking en ambos os casos (tamén é o territorio coa tarifa máis elevada do IRPF e o que maior número de tributos propios ten, 18 fronte aos tres madrileños). Pola súa banda, Madrid é a única comunidade co imposto de patrimonio bonificado ao 100% -única tamén con recadación en negativo-, o que neutraliza o tributo que o Goberno do PP recuperou temporalmente na última crise, pero que aínda resiste.
No que respecta a Galicia, tanto no 2016 como este mesmo ano aprobou importantes rebaixas en sucesións que, na práctica, fan que o 99,9% dos galegos non paguen por herdar dun familiar directo.
En calquera caso, pese ao ruído que a harmonización fiscal levantou, patrimonio e sucesións supoñen pouco máis do 3% da recadación autonómica, que lideran IRPF e IVE (o 62%).
Un informe de expertos encargado por Montoro no 2017 xa defendía establecer topes
Durante a presentación da última entrega do seu estudo sobre a fiscalidade autonómica e foral, en marzo, o Rexistro de Economistas Asesores Fiscais (Reaf) reclamaba pór «orde» na «xungla» dos tributos. Aínda que o presidente do Consello Xeral de Economistas, Valentín Pich, referíase en especial á maraña de impostos propios das comunidades -unha listaxe cada vez máis denso, pero con pouco músculo recadatorio-, os expertos tamén pedían ampliar o foco e, aproveitando a necesaria reforma do financiamento autonómico, «harmonizar» a fiscalidade que se aplica nos distintos territorios, para que a competencia sexa «transparente» e non complique aos contribuíntes.
Tal harmonización, que acaba de saltar á actualidade política da man de ERC e o seu pacto co Executivo de Sánchez, xa a defendía tamén o informe do comité de expertos ao que o Goberno de Mariano Rajoy encargou no 2017 expor as bases para revisar o actual modelo de fiscalidade autonómico.
«Sería desexable harmonizar as bases impoñibles e liquidables dos tributos cedidos total ou parcialmente aos comunidades», sinalaban, recomendando para iso «restrinxir a capacidade normativa autonómica ás escalas de gravame e a posibles deducións ou bonificacións da cota», ademais de estudar paralelamente a posibilidade de «introducir topes máximos e/ou mínimos de gravame efectivo en certos impostos patrimoniais».
Aínda que entón o Executivo de Rajoy decidiu non abrir o melón da reforma do sistema de financiamento, a ministra socialista de Facenda, María Jesús Montero, pretende abordalo a principios do próximo ano, unha vez aprobados os Presupostos. E a harmonización fiscal parece que esta vez si estará sobre a mesa.
