Morre Sebastião Salgado, o fotógrafo que quixo dar voz aos máis débiles e que se negou a pechar os ollos

A morte de Sebastião Salgado, Premio Príncipe de Asturias das Artes en 1998, deixa á humanidade aínda máis cega —inmensamente máis cega, de feito— do que xa estaba. Cando os ollos do fotógrafo brasileiro, que tiña 81 anos, péchanse para sempre, o mundo dá un novo paso cara á escuridade. Sen as cámaras de Sebastião Salgado, este terrible tempo que nos tocou vivir queda sumido nunha noite sen fin, unha noite sen esperanza. Nado no estado brasileiro de Minas Gerais e economista de formación, Salgado, sempre ao lado dos desfavorecidos, dos máis pobres, das vítimas das guerras e de quen pasa fame, loitou, coas súas imaxes e co testemuño da súa vida, contra toda forma de crueldade e de inxustiza. Pero —loxicamente— non puido cambiar o curso da historia, porque este é un tempo no que o ser humano parece decidir arrincarse do corazón a piedade para encher de tebras a súa alma. Home dunha sensibilidade infinita, foi un creador que xamais renunciou á utopía. Estivo sempre cos que sofren. Ata o último instante.

Se me permiten vostedes un recordo persoal, non querería eu deixar de contarlles hoxe a profunda impresión que Salgado causoume cando o coñecín nun tempo que xa non existe: a comezos dos anos noventa do pasado século. Falamos, entre outras moitas cousas, de Astano, do formidable estaleiro de Fene que, por aquel entón, xa se viu máis que apartado, por decisións políticas, da fabricación dos inmensos navíos que asombraron ao mundo anos antes. Conteille a Sebastião o moito que me impresionara, cando eu tiña seis ou sete anos, ver a botadura do superpetrolero Arteaga, un inmenso xigante de aceiro en cuxa construción traballaran tanto o meu pai como o meu avó. E entón el díxome algo que nunca esquecín: «Cando un deses grandes barcos chega ao mar —sinalou—, xa forma parte, para sempre, da vida de quen o construíu».

Sebastião Salgado tiña moitos amigos en Galicia. Gran parte deles, por certo, vinculados á tan lembrada Fotobienal de Vigo, aquel marabilloso encontro, impulsado por Manolo Sendón e Xosé Luis Suárez Canal, que situou ao noso país, a nivel internacional, no epicentro da mellor fotografía. Nin que dicir ten que a fotobienal axudou moito a achegar a obra de Salgado ao gran público cando el aínda non era, nin moito menos, un «fotógrafo de masas», unha das grandes marcas da cultura contemporánea.

Unha obra inmensa

Pouco despois das súas primeiras visitas a Galicia escoiteille impartir, nEl Escorial, unha conferencia que reuniu por centos e centos de persoas, entre as que se atopaban fotógrafos chegados desde todo o país. O século XX non rematara aínda, pero Sebastião xa se estaba convertendo nun verdadeiro símbolo —quizais no maior de cantos existiron— do que en verdade ha de ser un fotógrafo: alguén empeñado en vivir cos ollos abertos e dar testemuño diso. A obra que deixa tras de si é inmensa. Oílo falar era verdadeiramente asombroso, a súa voz tiña unha forza hipnótica.

A ningúns nos gustan, sobre todo, as fotos que fixo ao principio da súa carreira, as dOutras Américas. Pero tamén, como non, a súa reflexión sobre o fin do traballo industrial... e a súa mirada sobre a natureza. Herdou unha inmensa facenda no Brasil e converteuna en selva de novo. Hoxe o xaguar camiña por ela.

---

---

---