Os galegos, os que máis van ao médico de toda España

A Enquisa Nacional de Saúde de España 2023 (ESdE), publicada este luns polo Instituto Nacional de Estatística (INE), debuxa unha radiografía detallada do estado de saúde da poboación seis anos despois da súa última edición. A enquisa non se publicaba desde o 2017, polo que este novo informe permite, por primeira vez, medir con datos oficiais o impacto acumulado da pandemia de covid-19 e outros cambios sociais sobre a saúde pública.

O estudo, que combina entrevistas persoais con datos sanitarios obxectivos, mostra tendencias preocupantes en saúde mental —cun forte aumento dos cadros depresivos graves—, pero tamén avances en ámbitos como o tabaquismo ou a obesidade.

Galicia, en particular, presenta un perfil sanitario de contrastes: chama a atención o feito de que ningunha outra comunidade acuda tanto ás consultas de pediatría ou medicamento xeral. Un 32,2% dos participantes no estudo visitara aos seus doutores durante o mes previo a ser chamados. As comunidades con maior porcentaxe de poboación que asistiu a unha consulta de médico de familia ou pediatra nas catro semanas anteriores á entrevista foron,a demais de Galicia, A Rioxa (30,0%) e Castela e León (29,9%). Os galegos tamén foron os segundos que máis consultaron ao especialista e os terceiros que máis acudiron a urxencias. Ademais, as persoas residentes na comunidade sitúanse entre as que peor valoran o seu estado de saúde, algo que vai emparellado cunha das maiores prevalencias de enfermidades crónicas do país.

Agardaban os datos de saúde mental desta edición da enquisa con especial atención por ser a primeira que cuantificaría os efectos da pandemia, e se ben o consumo de psicofármacos segue disparado, Galicia sitúase como unha das comunidades punteiras á hora de apostar pola psicoterapia.

Esta enquisa, elaborada en colaboración co Ministerio de Sanidade e as comunidades autónomas, é un dos principais instrumentos para coñecer como evoluciona a saúde en España.

 

A saúde dos galegos, ao detalle

Galicia destaca en varios indicadores. Só o 59,45% da poboación galega considera que a súa saúde é boa ou moi boa, fronte ao 74% de media estatal. Tanto a nivel galego como nacional, a valoración do estado de saúde percibido é moito máis baixa en mulleres que en homes.

O 57,7% da poboación de 15 e máis anos declarou padecer algunha enfermidade ou problema de saúde crónico. A porcentaxe foi maior nas mulleres (62,3%) que nos homes (52,8%). Os problemas ou enfermidades crónicas máis frecuentes no 2023 foron a tensión alta (20,2%), a dor de costas crónico lumbares (19,8%) e o colesterol alto (18,3%).

A poboación galega, cunha idade media que supera os 48 anos, está por amais desa taxa. O 71,98% das persoas residentes en Galicia maiores de 15 anos conviven con, polo menos, unha enfermidade crónica. Os galegos estamos á cabeza cando se fala de dor lumbar crónica, que afecta a máis de tres de cada dez persoas en Galicia, e en canto a hipercolesterolemia, patoloxía que padece máis do 25% da poboación na comunidade. Tamén se supera a media nacional noutro tipo de patoloxías como artroses, hemicrania ou alerxia crónica.

Este perfil de saúde reflicte claramente o impacto do envellecemento poboacional e vai unido a outra serie de datos que tamén se extraen desta enquisa na que a saúde mental eríxese como un dos grandes cabalos aos que se enfronta a poboación xeral a nivel nacional e a galega en particular. O 12,9% dos galegos declararon padecer depresión nos últimos 12 meses, Galicia está á cabeza tamén neste ránking xunto con Asturias. Chama a atención aquí a segregación por sexo posto que ese dato xeral supón o 17,3% das mulleres fronte ao 8% dos homes. Cifras moi similares se falamos de inquedanza crónica, que afecta ao 19,7% das galegas e ao 8,5% dos galegos. 

A nivel nacional, o 14,6% da poboación de 15 e máis anos presentaba un cadro depresivo durante as dúas semanas anteriores á entrevista e un 8,0% un cadro depresivo severo. A prevalencia desta sintomatoloxía aumentou respecto ao 2020 (5,5 puntos máis no cadro depresivo severo e 3,7 puntos nos outros cadros depresivos).

De novo, ligamos estes datos a outros posto que a poboación galega é a segundo a nivel nacional que máis acode ao psicólogo (tamén de novo, moito máis as mulleres). O grupo de idade situado entre os 25 e os 34 anos leva a palma en canto a este tipo de consultas, que tamén aumenta conforme sobe a clase social. 

Ademais, Galicia é a comunidade autónoma que máis tranquilizantes consome, e a segundo en antidepresivos, por detrás de Asturias. Un cuarto da poboación maior de 65 anos consome pastillas para durmir, cifra que ascende ata o 30% en mulleres. Inversamente ao apartado anterior, a clase social tamén inflúe e o consumo aumenta segundo baixa o nivel de ingresos.

Obesidade e sobrepeso

A prevalencia do sobrepeso e a obesidade en adultos aumentou desde o ano 1987, aínda que Sanidade apunta que parece empezar a estabilizarse. Nese primeiro ano do que hai datos, o 45,3 por cento dos homes e o 33,5 por cento das mulleres tiñan sobrepeso ou obesidade. No 2023, estas cifras sitúanse no 62,2 por cento para homes e 48 por cento para mulleres.

«Aínda que a tendencia xeral é de incremento, na última década obsérvase unha lixeira desaceleración, especialmente en mulleres. Na infancia, a situación evolucionou de forma similar: o sobrepeso e a obesidade infantil, que acadaron picos do 32 por cento nos anos 2000, sitúanse agora ao redor do 28 por cento, o que indica certa contención do problema, aínda que persisten fortes desigualdades sociais», detalla o Ministerio.

En canto ao sedentarismo no tempo libre, experimentou unha melloría desde o 2014. Nese ano, o 46 por cento das mulleres e o 35, 9 por cento dos homes declaraban non realizar ningunha actividade física no seu tempo libre. No 2023, esas cifras descenderon a 32,6 por cento en mulleres e 25,3 por cento en homes, o que suxire un cambio positivo na conciencia sobre a importancia do exercicio.

Tabaco e alcol

No medio dunha radiografía sanitaria con claroscuros, os datos sobre tabaquismo ofrecen unha das notas optimistas. A Enquisa Nacional de Saúde 2023 confirma que cada vez fuma menos xente en España: a porcentaxe de fumadores diarios descendeu ata o 16,6%, unha caída de 3,2 puntos respecto a 2020. A tendencia á baixa, constante desde hai máis de dúas décadas, reflicte o impacto das políticas antitabacos, a regulación do consumo e unha maior concienciación social sobre os riscos asociados.

Ademais, un 2,6% da poboación afirma fumar de forma ocasional, mentres que o 20,7% declárase exfumador. O grupo máis numeroso —o 60%— asegura non fumar nunca.Por sexo, as diferenzas persisten: o 20,2% dos homes fuma a diario, fronte ao 13,3% das mulleres. En todos os grupos de idade hai máis fumadores homes que mulleres, e o consumo concéntrase nos adultos mozos. A porcentaxe máis alta dáse nos homes de 25 a 34 anos (26,7%) e nas mulleres de 45 a 54 anos (19,4%).

En paralelo, crece o uso do cigarro electrónico, especialmente entre os mozos. No 2023, o 1,6% da poboación de 15 e máis anos utilizaba este dispositivo, fronte ao 0,94% do 2020. O consumo concéntrase nos grupos de menor idade: un 3,5% das persoas entre 15 e 34 anos usaban cigarros electrónicos. Deles, o 40% facíao a diario e o 60% de forma ocasional.

 O informe tamén achega datos sobre o consumo de alcol, que se mantén alto en termos semanais e ha repuntado nas súas formas máis intensivas. O 31% da poboación de 15 anos ou máis afirma consumir alcol todas as semanas (40,8% dos homes e 22% das mulleres). E un 7,7% fíxoo a diario, cunha notable diferenza de xénero: 12,3% dos homes fronte a só 3,3% das mulleres.

Máis preocupante aínda é o aumento do consumo intensivo de alcol —cinco ou máis copas nunha soa ocasión— polo menos unha vez ao mes. No 2023, o 7,8% da poboación declarou este tipo de consumo, 1,8 puntos máis que no 2020. O repunte foi máis acusado entre os homes (10%) que entre as mulleres (5,7%).

---

---