A Enquisa Nacional de Saúde analizada por distintos especialistas: «Hai unha medicalización absoluta por todo o que pasa na vida»
ENFERMIDADES
Un médico de atención primaria, un fisioterapeuta e un psicólogo analizan as conclusións do estudo en clave galega
28 may 2025 . Actualizado á 13:31 h.Galicia vai máis á consulta do médico de atención primaria que o resto dos cidadáns españois. As dores lumbares crecen entre a poboación galega —sendo a segunda enfermidade crónica máis prevalecente—. Ademais, na comunidade, o consumo de psicofármacos segue á alza e só Asturias consome máis antidepresivos. Son ningunhas das conclusións da Enquisa Nacional de Saúde que publicou onte o Instituto Nacional de Estatística, unha actualización que chega tras a súa última entrega no ano 2017 e que reflicte, por primeira vez, os efectos que a pandemia de covid provocaron na saúde física e mental de todos os cidadáns que participaron na sondaxe.
Entre as conclusións desta enquisa, cuxos resultados recollen datos que remataron de solicitarse no ano 2023, hai algúns puntos que sinalan especialmente a Galicia. Tendencias que, a pesar de ser comúns a todo o territorio, na comunidade galega acúsanse máis. Parte deles viran ao redor da saúde mental. Unha cuarta parte da poboación maior de 65 anos recorren ás pastillas para poder durmir —iso a nivel global, porque se debullamos a estatísticas por sexo, a porcentaxe de mulleres usuarias supera o 30%—. No lado bo da balanza, detéctase unha boa percepción con respecto aos procesos de psicoterapia: Galicia é a segunda comunidade que máis vai ao psicólogo. Iso si, as rendas máis altas acoden máis, mentres que as máis baixas tiran máis de tratamento farmacolóxico.
Outra das conclusións do traballo publicado é a baixa autopercepción que os galegos teñen sobre a súa saúde, a máis baixa de España, pero por que? Para analizar tres dos grandes titulares que deixa a enquisa —esta mala autopercepción, o aumento da patoloxía lumbar e a incidencia de trastornos mentais— recorremos a Lorenzo Armenteros, médico de atención primaria, Fernando Ramos, fisioterapeuta, e Diego Antelo, psicólogo.
Lorenzo Armenteros, médico de familia: «A percepción de sentirse acubillado polo teu médico reséntese se cada día é un»
Lorenzo Armenteros, médico do centro de saúde lucense Illas Canarias e portavoz de Sociedade Española de Médicos Xerais e de Familia (SEMG) confirma o incremento do uso da atención primaria. «Temos as consultas cheas. Hai unha medicalización absoluta por todo o que pasa na vida. A poboación mozo é agora híper frecuentadora da atención primaria», asegura. O profesional certifica tamén o incremento de problemas lumbares, tanto dos crónicos como dos agudos: «Non é só polo envellecemento poboacional, tamén é reflexo de certas actitudes. O estrés, a redución da actividade física ou os traballos sedentarios. A columna vertebral é o eixo que soporta as tensións da nosa vida, físicas e tamén emocionais. Vemos moita dor de costas en xente mozo».
Sobre a mala percepción da saúde dos galegos, non se poden obviar acháquelos inherentes á idade. Iso por descontado, como apunta o propio facultativo: «Temos un maior envellecemento en relación a outras comunidades, o que implica enfermidades crónicas e enfermidades osteomusculares. Despois, hai un predominio feminino na idade avanzada; as mulleres viven máis, pero teñen peor calidade de vida». No entanto, destaca factores socioeconómicos tamén entre os problemas: «Hai factores importantes, como o acceso sanitario nas áreas rurais, coa perda de moitos médicos, algo que provocou que se perciba peor a saúde. En só uns anos, perdéronse un gran número de médicos nas áreas rurais. E esa tranquilidade que lle daba a esta poboación dispor dun médico no pobo era importante».
Trátase dun aspecto que Armenteros considera clave e que explica do seguinte xeito: «Os pacientes, cando chaman ao seu centro de saúde, non saben que médico lle vai a tocar. Un día é un; ao seguinte, outro; e ao seguinte, outro diferente. Isto fai que se perciba a saúde de forma diferente. Os propios pacientes dincho, que isto cambiou moito, que xa non é o que era. E isto, aínda que non estea directamente relacionado coa enfermidade,provoca deixar de sentirse acubillado e apoiado por un médico, algo que repercute nunha mala percepción da saúde. Por tanto está, claro, parte crónica e de envellecemento, pero tamén hai factores socioculturais que interveñen».
Fernando Ramos, presidente da Asociación Española de Fisioterapeutas: «O problema da dor lumbar crónica é que aínda non tocou teito»
Galicia é a comunidade autónoma con maior incidencia da dor lumbar crónica: unha de cada tres persoas padéceno. «O problema non tocou teito aínda», exclama Fernando Ramos, presidente da Asociación Española de Fisioterapeutas (AEF), que indica que desde os 90 a incidencia desta patoloxía non parou de crecer tanto no noso país, como no resto de sociedades modernas. «Débese ao noso estilo de vida. Cada vez somos máis sedentarios. Temos peor alimentación e descanso, e a falta de soño emerxeu tamén como un factor moi importante», engade o tamén secretario do colexio galego.
Aínda que un 85% da poboación sofre dor lumbar nalgún momento da súa vida, Ramos subliña que a dificultade actual é a tendencia a que este se cronifique ou súfranse recidivas (concretamente, esta circunstancia dáse nun 30% dos casos). «Se ata o de agora o común é que este durase unhas semanas, de seis a doce, os casos que estamos a ver a día de hoxe en consulta, e que se axustan ao que tamén publica a literatura internacional, é que esa dor alóngase moito máis no tempo». Con todo o que isto implica: «Alónganse os tempos de incapacidade laboral, increméntase o gasto sanitario en peregrinaxe por diferentes especialistas, probas diagnósticas que non sempre son necesarias e aumentan as taxas de inxesta de medicamentos». Un escenario que, nas súas palabras, compromete a sustentabilidade do propio sistema sanitario.
Ademais do impacto na calidade de vida de todos aqueles que o sofren nas súas carnes: «Case un 30% da poboación sofre trastornos da saúde mental derivados da dor musculoesquelético, impactando en todas as esferas da persoa. É un problema de saúde de primeiro orde». E como tal, o profesional recalca que se deben de tomar medidas. «Educación na cidadanía para cambios no seu estilo de vida, pero tamén posta en marcha de protocolos de intervención temperá que aseguren que os pacientes reciben unha atención adecuada na fase aguda e así evitar a cronificación de procesos, rompendo a espiral que se está dando».
Diego Antelo, psicólogo: «É curioso, temos máis problemas, pero non profesionais para atendelos»
Diego Antelo, psicólogo e xerente de Étika Saúde Mental, achaca o alto uso de antidepresivos e ansiolíticos á falta de profesionais da saúde mental adheridos ao servizo público de saúde. «O médico de cabeceira é o primeiro profesional que atende os problemas de saúde mental, pero non ten por que ter competencias nin a capacidade para realizar o traballo que debería levar un psiquiatra ou unha unidade de saúde mental. Entón, proponse un tratamento de parche», argumenta.
No entanto, opina que é tamén ese descontento coa terapia farmacolóxica a que leva aos usuarios da sanidade para solicitar a axuda de profesionais de saúde mental en maior medida que noutras comunidades. «Temos que borrarnos esa idea de que o psicólogo é caro ou un servizo de luxo. Non, é un servizo que se cobra porque a administración non o atende. Entón, tócalle aos profesionais da privada atender esta demanda».
Con todo, a súa conclusión é clara: «Os problemas van en aumento. Hai máis traballo, pero con todo non hai profesionais para atendelo, que é o curioso».