Vargas Llosa, García Márquez e a puñada que partiu en dúas o bum latinoamericano

Unha puñada motivada polos celos crebou dunha plumada a sólida amizade que unía a Mario Vargas Llosa e Gabriel García Márquez e partiu en dúas o grupo de escritores que formaban o coñecido como bum latinoamericano, do que o peruano foi o seu último representante.

Todo ocorreu o 12 de febreiro de 1976 no Palacio de Belas Artes de México D.F., onde se estreaba o documental Sobreviventes dos Andes, un evento ao que os dous escritores acudían acompañados polas súas esposas.

A azarosa vida sentimental de Mario Vargas Llosa, da súa voda coa súa prima a Isabel Preysler

M. Pérez

García Márquez e Vargas Llosa coñecéranse no aeroporto de Caracas en agosto de 1967. Con só 31 anos, o peruano era xa un escritor aclamado pola crítica, mentres que o colombiano, con 40, lograra por fin o éxito editorial con Cen anos de soidade, publicada ese ano en Buenos Aires.

Fixéronse moi amigos, especialmente tras ser veciños en Barcelona, lugar onde recalaron xunto a outros membros do bum, como Carlos Fuentes ou José Donoso, todos baixo o coidado da axente literaria Carmen Balcells.

«Todos formaron un grupo, porque vivían xuntos, saían coas súas familias, tiñan proxectos comúns e chegaron a idear revistas, a pesar de que non tiñan unha estética común», resaltou nunha entrevista con EFE o xornalista Xavi Ayén, autor do Aqueles anos do boom, o ensaio máis completo sobre aquel movemento literario.

Chegaron incluso a bosquexar o proxecto de escribir un relato cada un sobre un ditador do seu país e Vargas Llosa e Gabo falaron de facer unha novela a catro mans sobre a guerra do Perú e Colombia.

García Márquez instalouse no número 6 da rúa Caponata con vistas a un xardín que lle lembraba o seu Colombia natal e a menos de 50 metros estaba o seu amigo Vargas Llosa, que alugou por 16.500 pesetas mensuais o 3º 4ª do número 50 da rúa Lecer, aínda que o bulicio levou a alugar tamén o sobreático, que utilizaba de estudo.

Nestes dous domicilios, onde viviron entre 1967 e 1975 (García Márquez) e entre 1970 e 1974 (Vargas Llosa), escribiron as súas respectivas novelas O outono do patriarca e Pantaleón e as visitadoras.

Pero o grupo de escritores deixou de vivir en Barcelona e empezaron as envexas polo maior éxito que comezaron a ter algúns deles ou polo devir da revolución cubana, en opinión de Ayén.

Tras Barcelona, Vargas Llosa e García Márquez continuaron a súa amizade en París, aínda que na capital francesa xa comezaron os rozamentos porque Gabo e a súa muller, Mercedes Barcha, mediaron nos problemas conxugais entre o colombiano e a súa esposa, Patricia.

Así o lembrou Rodrigo Moya, amigo de Gabo, nun artigo que publicou no 2007 sobre o incidente da puñada, que acompañou cunha fotografía do nobel colombiano co ollo morado a causa do incidente.

É a única imaxe que existe sobre a famosa puñada, realizada por Moya, fotógrafo mexicano de orixe colombiana, que a tomou o 14 de febreiro de 1976, dous días despois do incidente, porque García Márquez quería ter «unha constancia» daquela agresión.

O fotógrafo preguntoulle entón ao escritor que pasara e este foi «evasivo» e atribuíu a agresión a «as diferenzas» que xa eran insalvables na medida en que o autor peruano «sumábase a ritmo acelerado ao pensamento de dereita».

Pero hai outras teorías sobre aquela puñada, ningunha confirmada porque os dous implicados decidiron manter silencio sobre o que pasou.

A versión do xornalista hispano-peruano Francisco Paco Igartua, a que maior forza tomou co paso do tempo, remítese a unha orixe en discrepancias sentimentais entre Vargas Llosa e a súa muller.

O británico Gerald Martin, na súa biografía Gabriel García Márquez: unha vida, dá outra pista para desvelar o enigma: Vargas Llosa díxolle ao colombiano: «Isto é polo que lle dixeches a Patricia» ou «isto é polo que lle fixeches a Patricia».

E outro autor peruano, Jaime Bayly, escribiu sobre a relación dos dous nobel nOs xenios, un libro no que relata que houbo unha noite de 1975 na barcelonesa discoteca Bocaccio na que estiveron Patricia Llosa —entón separada de Mario Vargas Llosa—, García Márquez, a axente literaria Carmen Balcells e Jorge Edwards, onde «pasaron unhas cousas que son a orixe mesma da puñada».

Latinoamérica despide ao «mestre» Mario Vargas Llosa, «o peruano de todos os tempos»

La Voz

Bayly novela o que puido ocorrer entre a muller de Vargas Llosa e Gabo, aínda que recoñecía que non se sabe o que pasou entre eles. Pero si afirmou na presentación do libro en Madrid que «non é verosímil que lle dese unha puñada por un capricho ou unha arbitrariedade».

O caso é que esa puñada rompeu a amizade dos dous autores e foron inútiles os esforzos de Carmen Balcells por que se reconciliasen. No 2017, nun curso de verán sobre Cen anos de soidade, Vargas Llosa contestou cun rotundo «non» á pregunta de se volvera a ver a Gabo desde a puñada.

E pechou o tema de forma tallante: «Entramos en terreos perigosos. É hora de pór fin a esta conversación».

---

---

---