A autora de «Señora Doubtfire: «O meu obxectivo é conseguir que os meus lectores mozos pensen»

Ante a perspectiva de que a avoa coa que conviven sexa trasladada a unha residencia, catro irmáns mobilízanse para que quede con eles na casa. A súa campaña ensinaralles cousas que descoñecían sobre a anciá, dos seus pais e tamén de si mesmos, ademais de obrigalos a reflexionar sobre os seus obxectivos e os métodos para conseguilos.

Esta é a premisa de Proxecto avoíña (Nórdica), un dos moitos títulos na traxectoria de Anne Fine (Leicester, 1947) que a converteron nunha das autoras infantís e xuvenís máis lidas. Unha carreira na que tamén destaca Señora Doubtfire, grazas á súa adaptación ao cine cun Robin Williams en estado de graza no papel protagonista. Ambos os libros comparten unha visión moi sutil e nada maniquea dos conflitos familiares, tanto os inter como os intrageneracionales. «O meu obxectivo é conseguir que os meus lectores mozos pensen», explica a autora. «E, como me leva máis dun ano escribir unha novela deste tipo, se o tema non me absorbe, entón eu tamén perderei o interese», engade.

Proxecto avoíña nace, en parte, de dúas experiencias directas de Fine. Un dos temas que aborda coa historia é quen se ocupa, nunha familia, do coidado dos maiores, unha cuestión que, se era de interese en 1983, cando se publicou por primeira vez, agora non fixo máis que incrementarse. «A miña nai coidou da súa ata que morreu e logo fixo o mesmo coa súa sogra. E entón, cando non pasaran nin dous meses, trouxo a casa a unha parenta afastada, Nell, da que nin oiramos falar nin tampouco coñeciamos», lembra a escritora, que tamén acababa de ser nai. «Eu quería falar das miñas fillas, de como crecían, que compartisen tempo e experiencia coa súa avoa, pero a miña nai non parecía mostrar demasiado interese», absorbida como estaba en coidar de Nell. «Xurdíronme moitas preguntas. Era a miña nai unha santa? Estaba a evitar quedar libre para non vivir a súa propia vida por unha cuestión de covardía? Empecei a reflexionar sobre as implicacións dos coidados dos anciáns, os nosos deberes respecto a eles e o equilibrio entre unhas vidas e outras», afirma.

Se Nell e as súas particularidades inspiraron o personaxe da avoíña, o da súa nora, Natasha Dolgorova, de orixe rusa, tamén provén da biografía de Fine. «Cando vivín nos Estados Unidos non tiña visa de traballo, así que lle ensinaba inglés a rusos que chegaran ao país grazas ao trato de Reagan de intercambiar gran por visados para rusos». Un deles, Boris, parecía falar en proverbios -«Cando máis te penetras no bosque, máis árbores hai»-, un trazo que acabou por contaxiarse a Natasha. Ademais, había tamén un contexto político, unha área que a escritora estudara na universidade. «Un dos grandes temas do libro é se é mellor un cambio lento e progresivo, que leva décadas en dar resultados, ou se é mellor un cambio rápido e violento».

Ao fío das transformacións, moito cambiou desde que se publicou Proxecto avoíña en 1983: xa non hai Unión Soviética, por exemplo. Anne Fine adoita introducir modificacións en reedicións posteriores das súas obras -«Os vídeos agora son deuvedés, por exemplo»-, pero as deste libro son de maior calado, incluídas algunhas frases da avoíña que agora non lle parecen adecuadas.

Retrato de familia

Con todo, é unha minúscula parte da obra, xa que a súa esencia permanece inmutable e vixente para lectores de calquera época: as tensións, negociacións, lealdades e afectos no seo dunha familia. A comunicación entre xeracións -«Estou completamente a favor»- é un dos seus eixos, pero tamén o aprender a comprender e empatizar cos demais. «Supoño que as dificultades e responsabilidades teñen o seu lado positivo. A miúdo, non comprendemos o punto de vista dos demais ata que nos pomos nos seus zapatos, igual que non acabas de entender as normas e preocupacións dos seus pais ata que te convertes nun. Este libro aborda ese proceso de aprendizaxe».

Tres iniciativas sociais para promover a lectura e a literatura

Entre os anos 2001 e 2003 Anne Fine exerceu como Children's Laureate, unha figura de gran prestixio no Reino Unido cuxa misión é contribuír a divulgar e promover a literatura e a lectura entre os máis mozos. O seu predecesor foi Quentin Blake e Michael Morpurgo tomoulle a vez. Daquel período Fine destaca tres proxectos que conseguiu pór en marcha e que, como di con orgullo, seguen vixentes.

O primeiro é www.myhomelibrary.org, unha web con 200 ex libris de descarga gratuíta. «Quería que os nenos construísen as súas bibliotecas persoais. Se non podes permitirche moitos libros novos, podes compralos de segunda man: así, colocas o teu ex libris sobre o nome do anterior propietario», explica. O segundo consistiu na edición de tres antoloxías poéticas, A Shame to Miss (literalmente, Demasiado bo como para perdelo). «Temos moitas escolas ás que asisten nenos que non teñen o inglés como primeira lingua. Así que había profesores que renunciaran a inicialos en poesía de verdade e ofrecíanlles versos que eran verdadeiros espantos». E, para rematar, www.clearvisionproject.org, libros ilustrados con follas de papel cebola co contido en braille.

Pero se hai algo que lle dese fama mundial a Fine é a adaptación ao cine de Señora Doubtfire. A autora afirma que o libro é «máis realista e menos sentimental», pero admite que a película «funciona realmente ben». «E Robin Williams era un cómico brillante e aproveitou ben as súas cualidades». «Pero tampouco me vou a queixar», gabia. «Pagáronme o suficiente como para comprar unha casa. É un agasallo incrible para un autor. Dáche a liberdade para elixir que queres escribir e dáche o tempo necesario para iso. No Reino Unido era bastante coñecida, pero levou a miña obra a outros países».

---

---

---