O pintor Francisco Miguel xa descansa no cemiterio de San Amaro da Coruña

Os restos do pintor Francisco Miguel, asasinado en Bértoa (Carballo) polas forzas golpistas en 1936 e cuxos restos foron exhumados do cemiterio carballés no 2023, xa repousan no cemiterio de San Amaro da Coruña. O acto comezou no palacio de María Pita e culminou no camposanto baixo un ámbito solemne e de reivindicación de xustiza, todo baixo a atenta mirada de de decenas de membros da sociedade coruñesa e dun grupo de familiares do artista, que viñeron desde México.

Representantes da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica, que foron os impulsores da investigación que permitiu achar os restos de Francisco Miguel, xunto aos de Juan Boedo, Andrés e Pedro Pinilla, entregaron a urna aos seus achegados, que puideron ver como o seu familiar finalmente descansa na cidade na que naceu e na que pasou boa parte da súa vida. 

Francisco Miguel naceu en 1898 e deu os seus primeiros pasos no mundo da arte de xeito autodidacta na trastienda do negocio que posuía na rúa Real. Este lugar, ademais do café La Peña, era un punto de encontro habitual con outros artistas cos que comezou a ensaiar coa pintura.

Moi apegado sempre ás súas orixes, a súa traxectoria tamén destaca polas súas estancias no estranxeiro, como catro anos en París ou a súa etapa en México, onde agora residen os seus familiares. O seu paso pola capital francesa serviulle para formarse en artes aplicadas, especialmente en batik, unha técnica de estampado en cor de tecidos. Con todo, foi na Coruña onde realizou a súa primeira exposición, un labor que retomou tras o seu paso por América con novas mostras nas que se observaba a súa evolución como artista especializado na pintura.

A represión franquista truncou se vida e a súa progresión no mundo artístico antes de acadar os 40 anos e os seus restos permaneceron durante 87 anos xunto aos doutras tres vítimas do franquismo. Este luns puido recuperar parte de dignidade co seu traslado ao cemiterio de San Amaro. Neste lugar celebrouse a segunda parte da cerimonia no medio das interpretacións musicais da Banda Municipal de Música e coa participación do escritor Miguel Anxo Fernán Vello, que se encargou de retirar a caixa da peana sobre a que se situou antes de trasladala á súa localización definitiva, xunto á que se colocaron obxectos como cunchas.

Antes, en María Pita tivo lugar a parte do acto na que se puxo palabras á memoria de Francisco Miguel e ao brutal modo no que o mataron. Dous dos encargados de honralo foron un par de bisnietos chegados desde México. Regina de Miguel lembrou como «coñeceu» ao seu bisavó a través das «historias» que lle familiares, principalmente o seu avó. «A súa habilidade que máis me cegaba era a de contar contos. Falaba dun mar cun castelo e agora que estou aquí penso que era o de Santa Cruz», dixo en referencia a un dos lugares nos que residiu Francisco Miguel. Así, indicou que desas historias que pensou que eran «contos empezaron a aparecer evidencias», como o diario que escribiu a súa bisavoa e muller do pintor, Syra Alonso. «É un acto de reparación histórica ante os actos de horror da guerra e do franquismo», culminou antes de que tomase a palabra Jorge Miguel do Hierro, outro bisnieto do artista. «Os seus restos están nun sitio propio e digno», comentou antes de destacar como Francisco Miguel transmitira aos seus fillos o seu «amor pola natureza».

Ademais de familiares, tamén participou no acto a alcaldesa da Coruña, Inés Rey, que destacou que o obxectivo deste tipo de actos é «reparar décadas de esquecemento» e que o seu «creatividade foi interrompida pola barbarie, como a de tantos artistas por defender a liberdade». «A cidade que o viu nacer recibe emocionada os seus restos para afirmar que a memoria é xustiza restitutiva e a cultura é democracia e progreso, a verdade nunca poderá ser soterrada».

Tamén estiveron os rexedores de Oleiros e Carballo, localidades nas que residiu e na que foi detido e na que foi asasinado, respectivamente. O rexedor do primeiro deles, Ángel García Seoane, centrou a súa intervención en alertar do avance da extrema dereita e asegurou que «estamos ás beiras de que o fascismo volva a tomar España e Europa, temos que espertar e transmitir o perigo das hordas fascistas que merodean nas comunidades autónomas e nas institucións». Pola súa banda, Evencio Ferrero destacou que «entendemos que a humanidade debe primar por riba de calquera outra cuestión» e a importancia de «pensar nos que foron cruelmente tratados para afondar nesa necesidade de ser solidarios».

Soledad Agra, titular de Igualdade na Deputación da Coruña, asegurou que «ter que agardar case 90 anos demostra a pouca xustiza dos asasinados», algo que nunca se poderá reparar completamente porque «nunca se puido xulgar aos culpables». Ademais, criticou que «seguimos a aprender a historia como a escribiron os vencedores cun branqueamento dos feitos» e sinalou que «a verdade aparece escrita nos diarios da súa muller». Para rematar, Emilio Silva, da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica, tamén incidiu en que este tipo de actos «deberían estar a ocorrer nun xulgado» e que o que se pode facer actualmente é «cambiar a memoria sobre o pasado».

---

---

---