César Portela: «A arquitectura ciméntase nun lugar, por iso era necesaria unha escola en Galicia»

Quen non o vivise terá que imaxinar o peliagudo de defender Galicia en 1973 como un país «con problemas propios» para entender os equilibrios que acompañaron a creación da Escola Técnica Superior de Arquitectura da Coruña. Dun lado, a Fundación Barrié e o Ministerio de Educación, promotores do centro, e doutro, un nacente colexio profesional, inquedo e comprometido co territorio que se traía entre mans. César Portela (Pontevedra, 1937), catedrático de Proxectos ata a súa xubilación, Premio Nacional de Arquitectura e recente Medalla de Oro, foi testemuña e parte daqueles anos, celebrados onte na Zapateira con motivo do 50.º aniversario do Cogomelo, como se coñece á escola.

—Que foi antes: o colexio ou a escola?

—Foron case simultáneos. O primeiro decano foi Andrés Fernández-Albalat. Eu estaba en Madrid. Fernando Higueras ofreceume quedar como socio, pero eu vía o lago da Casa de Campo e vía a ría de Pontevedra. Vinme e púxenme a cargo da delegación. Había ganas de defender a boa arquitectura e a profesión. Juan González-Cebrián, gran debuxante e extraordinaria persoa, foi un dos que nos empurrou. Albalat tiña que atender o seu estudo, porque faciamos de todo, e entrou Bar Boo. Creamos unha comisión de depuración: había xente que exercía a profesión dun xeito terrible. Organizamos concertos, seminarios internacionais, o primeiro SIAC, co mellor do mellor da arquitectura internacional. Así empezou a cousa, foi importante.

—E a escola?

—Conseguiramos separarnos de León e Asturias porque tiñamos problemas culturais e urbanísticos distintos e era moi difícil tratalos nun colexio único. A arquitectura ciméntase nun lugar. O territorio e a paisaxe son fundamentais. Por iso era necesaria unha escola en Galicia para formar aos que intervirían nela. Cando daba clase era fundamental visitar os sitios cos estudantes, coñecelos, estar cos veciños. Os exercicios tiñan que ver cunha contorna, cunha tradición, uns materiais.

—Que problemas tiñan?

—Bo, a vivivenda e a arquitectura quedaran en mans de promotores que moitas veces o que querían era facer diñeiro. A arquitectura impórtalles un pito. Especular co chan, construír en calquera parcela, na propia praia... Segue sucedendo dalgún xeito. Como despois de dúas guerras mundiais hai 30 ou 40 guerras agora mesmo no mundo? Sempre hai uns intereses que andan por aí.

—Citou no seu discurso unha frase de Lao Tse: «A arquitectura non son catro paredes e un tellado, senón, sobre todo, o aire que encerran». A que lugar nos enviaría na Coruña para entender isto?

—Isto ten que ver coa sensación de sentirte a gusto nun edificio, evitar bobadas que custan moito diñeiro e non serven para nada e facer máis con menos. Ter confort, sentirte seguro, xa se tes unha vista da ría e abres un oco, en fin. Hai xente máis sensible que outra. Ningúns podendo facelo non o gozan. Eu iría a María Pita e bordearíaa polos soportais, sen mollarte aínda que chova. Ou a unha galería, que é estar fose pero protexido.

—Que obra súa lembra con máis cariño?

—As vivendas para os xitanos en Ou Vao, a estación de autobuses de Córdoba [premio nacional] e o faro de Punta Nariga.

---

---

---