En 1949 o Estado incluíu a Torre de Escuredo nunha listaxe de castelos; en 1994 foi declarada BIC por esa razón, e onte Patrimonio retiroulle ese grao de protección
08 jun 2021 . Actualizado á 05:00 h.La Torre de Escuredo é un edificio importante na historia do Grove. No lugar que ocupa levantouse, orixinariamente, un pazo. Segundo o historiador Francisco Meis, ese edificio orixinal sería construído ao redor do ano 1700; era unha casa solariega cunha capela tras a que crecían uns cipreses. A descrición encaixa, á perfección, coa casa que aparece no escudo municipal do Grove.
Segundo relata o experto na historia local, aquela primeira vivenda foi construída por Joaquín Fernández, cuxa familia a ocupou ata ben entrado o século XIX. Foi entón cando os seus descendentes vendéronlla a Luis Mestre Roig, fillo dunha familia de fomentadores cataláns que se fincaron en Vilaxoán. Luis Mestre Roig emigrou a Cuba e regresou, rico, á Galicia de 1862. Cara a 1880 instalouse no Grove, onde habería de converterse en administrador do Balneario da Toxa.
Como residencia, fíxose coa vella casa solariega, na que residiu coa súa muller e os seus dous fillos: Luis e Luisa, que á súa morte se repartiron a propiedade. Á dereita do vello pazo, Luisa construíu unha casa «con galería e cunha entrada monumental de cemento Portland». Alén do vello edificio, o poeta Luis Antonio Mestre levantou unha preciosa casa modernista na que creou dous espazos singulares: un salón xaponés e outro árabe, pensados para recibir a visita dos seus ilustres amigos: de Manuel Murguía a Curros Enríquez, de Lamas Carbajal a Emilia Pardo Bazán...
Nos anos trinta, a leira orixinal partiu en dúas: os conserveiros Eugenio Escuredo e Francisco Lores fixéronse coas vivendas. O primeiro quedou coa casa de Luis e a metade esquerda do pazo; o segundo, coa de Luisa e a metade dereita do edificio orixinal. Da parte de Lores nada queda. Nos anos corenta, o novo dono derrubou a capela de 1700 e boa parte da casa de Luisa para construír a famosa «Torre de Lores», un signo de poderío que sería derrubado nos anos noventa, deixando paso a un edificio mastodóntico que condenou á ruína a metade do inmoble dos Escuredo.
Como e cando se confundiu a Torre de Escuredo cun castelo? A desidia institucional, a inercia coa que ás veces se moven os papeis, parecen ser a única explicación para explicar semellante confusión.
No ano 1949, o Estado realizou unha listaxe para a protección de todos os castelos de España nos que incluíu, quen sabe se simplemente pola sonoridade do nome, o edificio do Grove. En 1994, cando a metade do edificio orixinal xa fora demolido e substituído por un enorme edificio de pisos, a que fora casa de Luis A. Mestre acabou sendo declarada BIC: parece que ningún experto achegouse á localidade para comprobar se o que no Grove existía era, realmente, unha castelo, construción defensiva ou cousa semellante.
Non fai falta ter amplos coñecementos en historia da arte para saber que a Torre de Escuredo non é un castelo. Con todo, parece que fixo falta un bo puñado de anos para que os responsables de Patrimonio da Xunta decatáronse diso. Finalmente, e tras realizar un estudo a pedimento da propiedade, fíxoo, e a primeira consecuencia diso é que o Diario Oficial de Galicia publicou onte a decisión da Xunta de «deixar sen efecto e excluír do Rexistro de Bens de Interese Cultural de Galicia o inmoble denominado Torre de Escuredo no termo municipal do Grove». Á espera da catalogación de Adro Vello, este era o único BIC rexistrado na localidade. Patrimonio contou neste caso co asesoramento da Real Academia Galega de Belas Artes e da Facultade de Xeografía e Historia de Santiago.
No Concello, a noticia foi recibida cunha sorpresa maiúscula polo alcalde, José Cacabelos (PSOE). Sen máis información que a achegada polo DOG, o rexedor anunciaba a intención do seu goberno de deixar en mans dos técnicos locais a redacción dunha alegación. «Para a Torre queremos a protección máxima», explicaba o rexedor, quen sinalaba que o Concello levaba meses traballando nun expediente cunha serie de actuacións «de conservación e mantemento» que a propiedade debería acometer.
Á espera das «consultas xurídicas» que o Concello agarda iniciar, llueven outras reaccións. Como a do colectivo Torremakers, unha agrupación de artistas e creadores locais que converteron a Torre de Escuredo no símbolo da súa loita pola recuperación e o coidado do patrimonio que aínda hoxe queda no Grove. A asociación publicou onte nos seus perfís en redes sociais unha mensaxe no que lamentaban que a vila meca «quede sen o único Ben de Interese Cultural que tiña. Os propietarios conseguiron o obxectivo que perseguían dende hai tempo. Precisamos xa que a Torre de Escuredo pase a mans municipais, outra cousa é unha falta de respecto á nosa cultura», din, á vez que instan o Concello a aproveitar o mes que teñen de prazo para presentar alegacións.
Non é a única reacción que se produciu respecto diso da saída da Torre de Escuredo da lista de BIC. Desde Esquerda Unida xa se moveu ficha. A formación de esquerda presentou este luns, pola mañá, un escrito por rexistro no que solicitan unha «xuntanza urxente da Mesa de Cultura e Patrimonio ou, no seu defecto, das portavocías dos grupos municipais, co propósito de abordar esta triste noticia e procurar accións conxuntas para que a Xunta se retracte» dunha decisión que llo atragoou a moitos grovenses.
Os próximos días irase despexando o futuro da Torre de Escuredo, un edificio que leva anos sumido no seu particular viacrucis.