A casa que non pode con máis tormentas
Os creadores do Grove aluman o movemento Torremakers a fin de crear un clima social que salve a Torre dúas Mestre, o único BIC meco
Licenciada en Ciencias dá Información pola Universidade de Santiago de Compostela
Aínda que formalmente son unha asociación de comerciantes, os Grovemakers son moito máis que iso. Son artistas, persoas que aman a cultura. Son, como o seu nome indica, hacedores, construtores ou fabricantes da mellor versión do Grove. Os Grovemakers, como todos os veciños desta localidade arousá, levan toda a vida vendo como se decae o único Ben de Interese Cultural (BIC) da localidade: unha casa modernista por cuxas estancias pasaron ningúns dos grandes personaxes da cultura galega; desde o poeta e xornalista Luis Antonio Mestre, ata o conserveiro Eugenio Escuredo, fundador da Cerámica Artística de Pontecesures.
Abandonada desde os anos noventa do século pasado, a casa foise decaendo aos poucos. Pero dun tempo para acó, a súa deterioración gañou tal velocidade, que Andrea Menéndez está convencida de que «outra tormenta forte máis, e cae todo». Tras chegar a esa conclusión, a asociación de creadores da que forma parte decidiu pór todo o seu talento ao servizo da casa, a fin de lograr que «alguén bote man dela». Rebautizados para esta batalla como Torremakers, utilizaron a súa enerxía creadora para converter á casa en protagonista de obras artísticas que alagaron as redes sociais, e tamén as rúas. O seu obxectivo: utilizar a linguaxe que mellor coñecen para conmover aos veciños do Grove e xerar unha grande onda social que arrastre ás administracións para cumprir cun deber que desatenderon moito tempo: coidar o patrimonio que é de todos. E a torre, lembran Andrea e Leticia Castro, é un piar sobre o que reconstruír a historia local. É, ademais, «do pouco que queda». Porque no Grove, «ás veces, por ir á última, se fixeron as cousas a bulto, tirando o que había que conservar», esnaquizando a herdanza recibida en aras dunha modernidade mal entendida.
Os artistas de Torremakers non queren ser cómplices dos malos tratos ao patrimonio, da desmemoria colectiva. Por iso decidiron chegar á sociedade, especialmente aos máis mozos, e falarlles da Torre e de quen nela viviron. Queren rescatar ese pasado para, sobre el, construír un futuro máis brillante e máis harmónico. E as súas accións, din, parecen comezar a dar os seus froitos. Comeza o ruxerruxe na rúa. La Torre abraza a súa última oportunidade.
O edificio que aínda queda en pé é só unha pequena parte do que no seu día foi. Así o explica o historiador Francisco Meis, que profundou na historia do inmoble e de quen o habitou ao longo do tempo. O pazo orixinal, explica, foi construído ao redor do ano 1700; era unha casa solariega cunha capela tras a que crecían uns cipreses. A descrición encaixa, á perfección, coa casa que aparece no escudo do Grove.
Aquela primeira vivenda foi construída por Joaquín Fernández, cuxa familia a ocupou ata ben entrado o século XIX. Os seus descendentes vendéronlla a Luis Mestre Roig, fillo dunha familia de fomentadores cataláns que se fincaron en Vilaxoán. Luis Mestre Roig emigrou a Cuba e regresou, rico, á Galicia de 1862. Cara a 1880 instalouse no Grove, onde habería de converterse en administrador do Balneario da Toxa. Comprou a vella casa solariega, na que viviu coa súa muller e os seus dous fillos: Luis e Luisa, que á súa morte se repartiron a propiedade. Á dereita do vello pazo, Luisa construíu unha casa «con galería e cunha entrada monumental de cemento Portland». Alén do vello edificio, o poeta Luis Antonio Mestre levantou unha preciosa casa modernista, na que creou dous espazos singulares: un salón xaponés e outro árabe, pensados para recibir a visita dos seus ilustres amigos: de Manuel Murguía a Curros Enríquez, de Lamas Carbajal a Emilia Pardo Bazán...
A historia da casa complicouse coa morte de Luis Antonio Mestre en 1921 e na crise económica da familia da súa irmá Luisa. Nos anos trinta, a leira orixinal partírase en dúas: os conserveiros Eugenio Escuredo e Francisco Lores fixéronse coas vivendas. O primeiro quedou coa casa de Luis e a metade esquerda do pazo; o segundo, coa de Luisa e a metade dereita do edificio orixinal.
Da parte de Lores nada queda. Nos anos corenta, derrubou a capela de 1700 e boa parte da casa de Luisa para construír a famosa «Torre de Lores», un signo de poderío que sería derrubado nos anos noventa, deixando paso a un edificio mastodóntico que condenou á ruína a metade do inmoble dos Escuredo.
