A necesaria planificación portuaria

Os portos españois pertencentes ao Sistema Portuario de Interese Xeral representan o 1% do PIB nacional e dan traballo de forma directa a máis de 100.000 persoas. Estas cifras representan o efecto directo da actividade portuaria sobre a economía nacional. Os efectos indirectos ou inducidos son moi superiores, dada a enorme dependencia da actividade económica dos portos. De feito, canalizan aproximadamente o 80% das importacións e o 60% das exportacións españolas. A economía española apóiase nas relacións de mutua interdependencia entre portos, xa non só cos nosos socios da Unión Europea, senón tamén co resto do planeta.

O novo Marco Estratéxico do Sistema Portuario de Interese Xeral, aprobado no 2022, destaca o reforzo das autoridades portuarias como axentes públicos garantes do interese xeral e líderes da oferta integral do porto, que terá que ampliar as súas funcións co-emprendedoras e co-creadoras, nas dimensións económica, ambiental e social, en coordinación co resto do sector público, e en alianza co sector privado, mediante esquemas de cooperación e colaboración. Sobre estas premisas, este marco constitúese como referencia para as distintas figuras que compoñen a planificación dos portos de interese xeral. Tal figuras son: os Plans Estratéxicos, os Plans Directores de Infraestruturas e os Plans de Empresa.

Por outra banda, a articulación urbanística dos portos desenvólvese a través dun plan especial de ordenación ou instrumento equivalente. O Plan Especial deberá incluír as medidas e previsións necesarias para garantir unha eficiente explotación do espazo portuario, o seu desenvolvemento e a súa conexión cos sistemas xerais de transporte terrestre.

No caso do Porto de Vilagarcía, o Plan Especial aprobouse a finais de 1999, recollendo o convenio urbanístico subscribido co Concello en xullo do 1998, coñecido como o convenio «abrir Vilagarcía ao mar» mediante o desenvolvemento de diversas actuacións que levasen ao Porto para abrir os espazos máis próximos a cargo da cidade.

25 anos do Plan Especial

Dito Plan Especial foi levemente modificado en diversas ocasións ao longo destes 25 anos, pero no fundamental mantén a súa vixencia. É máis, hai zonas nos novos peiraos pendentes aínda de regularización, pese ao compromiso do Concello de facilitar a ordenación urbanística do documento, que moi probablemente complétese no novo Plan Xeral de Ordenación Municipal, cando este se aprobe. Isto non é un tema menor, xa que algunhas iniciativas dos operadores portuarios chocan ante esta falta de actualización do PXOM.

En canto ao seu Plan Director de Infraestruturas do 2002, tiña como función primordial definir o seu futuro, tanto no seu desenvolvemento físico como operativo. Por iso reúne as principais actuacións, cos seus correspondentes investimentos, recollendo unha estudada e coidada planificación detrás de cada proposta, cuxas principais claves, metas e obxectivos, están igualmente fixados e contidos no seu Plan Estratéxico, o primeiro redactado polo Porto nesa mesma data.

O balance desta planificación 25 anos despois é moi positivo, tanto para o Porto como para a contorna socioeconómica ao que dá servizo. O tráfico portuario pasou de 990.000 toneladas no ano 2000 a superar o millón e medio de toneladas no 2023. Pero aínda é máis significativo desde o punto de vista cualitativo. Só un dato: o valor industrial das mercancías que se moven polo Porto pasou de 407 millóns de euros no 2010 a 2.215 millóns de euros no 2022, e o emprego xerado na zona de servizo supera actualmente os 1.200 postos.

Pero especialmente significativo é o servizo que dá á economía da súa contorna para facilitar o seu desenvolvemento: sectores como o aluminio (Valga, Pontecesures, Padrón), o aceite de consumo humano (Ourense), a fabricación de taboleiros de madeira (Caldas, Pontecesures, Padrón), alimentación animal (Deza), auga, leite, viño, conservas de marisco, explotacións de cuarzo e outros minerais, materiais de construción e un longo etcétera de mercancías que producen ou necesitan as empresas da nosa contorna para as que o Porto de Vilagarcía supón un elo vital para o seu eficaz desenvolvemento.

Moitas cuestións pendentes

No ano 2013, o Porto de Vilagarcía aproba un novo Plan Estratéxico para un período de cinco anos. Con el preténdese superar a crise do 2008. O balance dalgunhas das liñas estratéxicas que expuxo queda moi por baixo das expectativas e moitas delas seguen estando vixentes e necesitadas de liñas de acción específicas para o seu desenvolvemento, por exemplo: a comercialización do ferrocarril, a potenciación do tráfico Ro-ro, o tráfico de cruceiros, a nova plataforma empresarial e loxística exterior do porto, o foro conxunto de promoción do Porto, a análise da viabilidade novos combustibles, a mellora do mantemento preventivo das infraestruturas, a modernización das tecnoloxías de xestión ou o posicionamento internacional a través de proxectos europeos. Estas e outras liñas estratéxicas necesitan ser repensadas, actualizadas en consonancia coas directrices do Novo Marco Estratéxico do Sistema Portuario de Interese Xeral.

Infraestruturas colapsadas

As infraestruturas están practicamente colapsadas. Descontado o peirao de Ou Ramal para o seu uso cidadán, e tendo en conta que a maior bolsa de chan sen uso atópase na contorna de Ferrazo, pero está comprometida para o desenvolvemento da terminal de colectores, non existen novos espazos de promoción ou desenvolvemento de almacenamento cuberto ou descuberto para as empresas xa existentes ou novas empresas.

A comezos do segundo cuarto do século XXI, resulta imprescindible volver á análise global, presentar de forma consensuada e sostible propostas que marquen o camiño e dean resposta aos retos que a economía e a sociedade no seu conxunto teñen no presente e no seu futuro inmediato, desenvolvendo un novo Plan Estratéxico e un Plan Director de Infraestruturas. E, se é necesario, unha revisión do Plan Especial de reordenación de espazos portuarios.

A maior parte das autoridades portuarias xa están no camiño; nós non podemos quedar atrás.

---

---

---