O testemuño dun vello armador que embarcou de neno sen roupa de augas nin botas «para que se fixese duro»

Expomar, a feira náutico-pesqueira de Burela, cumpre nesta edición 20 anos. Hoxe é unha das maiores feiras do sector; para chegar ata aquí hai moito traballo detrás. Antes e agora. Destacábao o propio conselleiro de Mar, Alfonso Villares, ao inaugurar a feira. Encomiou o bo traballo realizado para esta nova edición, pero lembrando tamén a todas as persoas que traballaron desde os comezos de Expomar para crear esta cita de enorme interese para o sector e que volve pór en valor ademais os produtos do mar de Burela e á súa xente, a xente do mar.

Sen dúbida, un dos que mellor representan o sector é José Valle, Pepe do Caxoto, histórico armador, veterano home de mar, que onte foi protagonista. Viviu no mar e sábeo todo do mar. Relatou a súa experiencia no mar de tantos anos, de toda a vida, desde moi neno, cando o seu pai o embarcou sen roupa de augas nin botas para que se fixese duro. Lembrábao nunha reportaxe publicada en La Voz de Galicia por María Cuadrado.

Dicía que aínda que pasou medo con seis ou sete anos tras embarcarse nun bote de vela co seu pai e o seu tío, a José non se lle quitaron as ganas de volver ao mar. Con once ou doce anos andou en ocasións á baixura co seu proxenitor, á vez que aprendía náutica na escola de noite con Ginés Mon, Benigno Beltrán e Severino. «Iamos aprender porque daquela, nas mareas do bonito, non había nen radares, nen sonda, nen nada. Todo era moi precario», lembra o armador, que deu a súa primeira marea na pesca do arrastre aos trece anos e aos catorce embarcou para o bonito. Esta última foi unha experiencia dura, na que o seu pai o puxo a proba, inculcoulle a importancia de curtirse no oficio, á vez que o sorprendeu regalándolle un reloxo de 1.000 pesetas que lle comprou na Coruña.

Lembraba tamén entón que a galerna de 1961 colleu navegando no Audaz, «ou barco de madeira que era dá casa. Xa ou tingan cando eu nacín. Era un barco de fuel». Lembra con detalle momentos daquela experiencia, incluídas as peripecias de soportar a situación sen retrete no barco: «Con aquel mal tempo eu tiña moito medo, tiña medo a que ou barco dera volta, pero, a pesar de todo, era feliz».

Na mesma reportaxe en La Voz tamén lembraba hai uns anos que aproveitou o servizo militar en Ferrol para sacar o título de patrón e completou a súa formación, como patrón e motorista, en Vigo.Cando casou con María Sol, a familia comprou o Monte Palleiras: «Iamos meu pai e mais eu, cada un nun barco». Co paso do tempo, José e a súa familia decidiron construír o Val Fraga, que fixo a súa primeira marea o 26 de decembro do ano 1980. O Val Fraga é un proxecto de familia. Cando José rememora a historia do barco emociónase. Non é para menos. A historia e os acontecementos que a rodean darían para escribir un libro. Porque a construción inicial do palangreiro Valle Fraga realizouse nun estaleiro de Avilés que presentou suspensión de pagos antes de concluír o seu traballo.

«Sacamos ou barco do estaleiro despois de que presentase suspensión de pagos. Naquel momento vímonos cunha débeda moi grande amais. Toda a miña familia era avalista e estaba todo en xogo. Naquel momento xa lle pagaramos ao estaleiro moito máis do que estaba feito», relataba entón. Lembrámolo agora con motivo desta homenaxe para que se vexa dúroo que é ás veces a vida do mar.

A situación requiría dunha intervención rápida e optouse por retirar o pesqueiro do estaleiro coa axuda de dous barcos e un bote. Fixérono de noite e levárono a Ribadeo. Aquela decisión obrigou a José a ter que dar moitas explicacións, a someterse a un proceso xudicial, a saír escoltado dun acto e a unha infinidade de complicacións administrativas e de papelorio para pór o barco en condicións e en regra, coa súa licenza para operar. E todo, tras ter que acabar de construílo e pertrecharlo en Santander.

Reflexión

Escoitar a historia en boca de José invita a reflexionar sobre a supervivencia dunha familia e unha empresa. «Levei un desgusto moi grande, pero na vida hai que pelexar, non queda outra», insiste o armador mariñán, que lamenta as dificultades ás que deben facer fronte os profesionais do sector pesqueiro por defender o seu traballo e o seu espazo, ante un futuro incerto: «Cando nós empezamos, aló polo ano 80, había uns 460 barcos de cen toneladas de Gran Sol, desde Pasaxes ata Vigo. E agora quedan uns oitenta, incluíndo algúns de menos de cen toneladas».

A súa é unha vida dedicada de maneira total ao mar. Agora chegado aos 80, recibiu unha pequena homenaxe, merecido, da súa xente do mar en Expomar. Por iso en La Voz quixemos lembrar aquela entrevista con José Valle. «Ou que pasa hoxe en día neste sector dá pesca é algo serio, pasa por un momento crítico. Vos novos non incorpóranse e non hai substitución», dixo agradecendo a homenaxe. El mesmo atracou o barco, o Val Fraga, fai un par de anos por falta de persoal. Tamén apostou por unha pesca respectuosa e sostible, «ou mar hai que respetalo».

Este venres ás 13.30 haberá degustación de produtos pesqueiros de Burela no recinto feiral de Expomar.

---

---

---