«Os frescos de San Martiño son o achado máis importante dos últimos 30 anos en Galicia»
A MARIÑA
O profesor Castiñeiras destacou a singularidade e a orixinalidade da basílica focense
24 jun 2018 . Actualizado á 05:00 h.Un animado coloquio seguiu á conferencia e á visita guiada pola basílica de San Martiño de Mondoñedo (Foz) a cargo de Manuel Castiñeiras González (A Coruña, 1964), profesor de Arte Medieval na Universitat Autònoma de Barcelona, historiador e investigador. Previamente, Castiñeiras visitou o recentemente inaugurado Centro de Interpretación dá Basílica. O historiador, quen regresou á Autònoma tras un ano traballando nos Estados Unidos, dedicou doce anos «a explicar románico» na Universidade de Santiago de Compostela. O venres, ante numeroso público, o investigador recoñecía que o seu primeiro contacto con San Martiño foi en 1996.
-Traballos de restauración permitiron descubrir en 2008 as pinturas románicas máis antigas de Galicia. Que representou o achado?
-En realidade sabiamos desde hai moito tempo que había pinturas do século XII porque no muro do transecto hai toda unha serie de rexistros. O que pasa é que os historiadores, como non había unha evidencia, discutían moito a datación destas pinturas. Eu xa dixera nos anos 90 que iso era pintura románica e que era do século XII. O que foi espectacular foi no 2008. Cando Blanca Besteiro estaba a restaurar, chámame, escríbeme e dime: ‘Ti sempre dicías que este muro era con pintura do século XII e agora está a aparecer todo un programa enteiro'. Entón, eu vin a San Martiño. Eu sempre pensei que era unha pintura moi vinculada ao este de Francia, onde estaba a gran pintura do século XII e, cando o vimos, foi espectacular. Este achado deu outras moitas claves interesante para Galicia.
-Que revelan estes frescos?
-É certo que é unha pintura do século XII, seguramente ao redor 1134 ou 1133, moi relacionada con cousas da Catedral de Santiago, pero tamén con cousas do Camiño de Santiago e de Francia, e hoxe (polo venres) mostrarei paralelos en Francia moi parecidos. O de San Martiño é o conxunto máis espectacular. Porque o problema de Galicia é que hai moita humidade, o que impide conservar. Ademais, houbo unha política primeiro de repinte, co cal, se había non se ve, e no século XVIII fíxose moito encalado e repicaxe e perdeuse moita pintura románica en Galicia. Creo que as pinturas da basílica son o achado máis importante dos últimos 30 anos en Galicia. Non hai así, que se descubrise novo, un ciclo que completa ademais a historia da arte galega. Non temos grandes ciclos murais pintados. O único que hai é en San Pedro de Rocas, pero non se ve nada. Aquí aínda se puideron conservar as cores. Blanca fixo un bo traballo.
«Se isto estivese en Francia sería xa súpers famoso, pero creo que chegará a ser moi famoso»
-Que outras claves interesantes achega San Martiño no panorama galego?
-O importante é que San Martiño de Mondoñedo é un edificio moi singular en Galicia. É moi orixinal e ademais marca como unha serie de tendencias artísticas que son únicas en Galicia. Fala dun momento interesante en Galicia, de contactos con Aragón, Cataluña, Francia... É un pouco distinto á Catedral de Santiago, cousa incrible nese momento. De feito, Mondoñedo e Santiago tiveron durante moitos anos un gran preito pola posesión de territorios. É interesante e dá unha clave, é unha hipótese, pero eu estou convencido, seguramente este ciclo pictórico está en relación con Bernardo, que fóra tesoureiro da Catedral de Santiago. Enfadouse con Xelmírez, este botouno e veu aquí, de exilio. A el déronlle todas as propiedades, non lle confiscaron os bienes. El estivo aquí un ano e é moita casualidade que el, que fixo o Tombo A e toda a decoración das miniaturas da Catedral de Santiago, despois atopémonos aquí con ese mesmo estilo. Grazas a ese descubrimento podemos ir cara atrás a historia.
-Que opinión lle merece o Centro de Interpretación?
-Estiven aquí cando isto era case unha ruína. Creo que non hai ningún monumento en Galicia, que non sexa un museo, que explique un monumento. Este é un exemplo de que se pode facer moitísima didáctica, de como pór en valor un lugar que levaba anos sen revalorizar. Serve para concienciar á xente da importancia do patrimonio, de que hai que coidar os sitios que conservan a memoria e tamén como unha atracción para o turismo. Se isto estivese en Francia, sería xa súpers famoso, pero eu creo que San Martiño chegará a ser moi famoso.