Guillermina e Ronsel: «Fomos as primeiras mulleres en casarnos en Galicia hai 20 anos, pero non foi un acto de valentía»

Este 30 de xuño cúmprense 20 anos da aprobación en España da lei que permitiu o matrimonio entre persoas do mesmo sexo. Todo un fito histórico na loita polos dereitos civís do colectivo LGTBI, que situou a España no 2005 como o terceiro país do mundo en legalizar estas unións, tras os Países Baixos e Bélxica. Unha decisión que, aínda que recibiu naquel momento unha forte oposición social e política, abriu a porta a miles de parellas para consolidar o seu amor baixo a protección legal do Estado. Entre elas estaban Guillermina Domínguez e Ronsel Lama, dúas mulleres galegas que, sen pretendelo, convertéronse en pioneiras. «Cumprimos 20 anos en outubro», relata Guillermina cun sorriso que se oe incluso por teléfono. «Fomos as primeiras mulleres en casarnos en Galicia. De mozos non sei. Pero sempre o tedes máis doado, obviamente», afirmou entre risos.

Guillermina e Ronsel levaban xa varios anos de relación cando se aprobou a lei. Vivían xuntas, compartían un proxecto de vida e tiñan claro que dar o paso non era só un acto de amor, senón tamén unha declaración política. «O primeiro que pensamos cando saíu a lei foi en reivindicala. Para nós foi algo marabilloso, despois de tanta loita. Poder legalizar unha situación que era real. Xa tiñamos fillas e un futuro xuntas, así que había que dar ese paso tamén por protección legal», lembra.

No seu caso non houbo dúbidas. O seu foi un matrimonio cheo de significado. «Era un acto reivindicativo e social. A nosa contorna estaba feliz, apoiáronnos. O señor Zapatero ten para sempre un lugar na nosa casa, aínda que só sexa por iso», sostén Domínguez.

A pesar de todo, hai que lembrar como foron eses primeiros meses e anos tras a aprobación da lei. A súa exposición pública ao ser un dos primeiros matrimonios galegos supuxo un contratempo para o seu día a día. Santiago de Compostela, cidade onde vivían, é —como moitas outras localidades— «un espazo pequeno onde todo se sabe», comentan. Guillermina viña dun matrimonio cun home, tiña tres fillas e, como ela mesma recoñece, a situación non era sinxela: «Foi difícil. Moi difícil. Santiago é pequeno, e ser unha nai separada que casaba con outra muller no 2005 non era calquera cousa. De feito, tivemos unha experiencia moi fea cun medio de comunicación que se empeñou en facernos unha entrevista. Negámonos. Aínda así, publicaron unha foto nosa de costas entrando no Concello e puxéronnos verdes. Dicían que se non queriamos saír da armario. E estabámonos/estabámosnos casando!», lamenta Guillermina.

Dobre estigma

Episodios como este revelan o dobre estigma que moitas mulleres do colectivo sufriron e seguen sufrindo: o de ser lesbianas e ser mulleres. «Sempre hai unha dobre loita: ser do colectivo e ser muller. O machismo impregna moitos aspectos. E, por desgraza, estamos a velo volver. Esa involución me entristece profundamente. Despois de tanto traballo, dá pena ver que se pode perder», reflexiona.

Guillermina, historiadora de formación e docente de profesión, ve con preocupación o escenario político actual. «Os dereitos non son eternos. Costa moito conseguilos e moi pouco perdelos. Creo que como sociedade nos relaxamos. A xente pensa que xa está todo feito. Pero non está. Hai que seguir pelexando».

O testemuño desta parella tamén nos lembra que a loita pola igualdade non foi, nin moito menos, un camiño de rosas. Moitas persoas da contorna non entenderon ou non apoiaron a súa decisión naquel momento. «Tivemos amigas, incluso próximas, que tardaron anos en casar despois de que nós o fixésemos. Porque había medo. Medo á exposición pública, á reacción da contorna. Non estamos a falar de Madrid ou Barcelona, estamos a falar de pobos e cidades pequenas. Aí sinálante, e ás veces evítante, que non sei se é peor», indica Domínguez.

Fronte ás críticas, Guillermina e Ronsel atoparon un apoio fundamental: as súas fillas. «Estaban emocionadas. Elas eran o máis importante. Mentres estivesen connosco, o demais daba igual. As catro ou seis persoas que sempre estiveron aí son as que realmente importan», confirman ambas as. Como docente, Guillermina sempre se sentiu comprometida coa educación en valores e a visibilización. «Eu era moi clara co meu alumnado. Dicíalles: “Son lesbiana, estou casada cunha muller, e non quero oír insultos homófobos na miña aula”. Creo que iso axudaba a normalizar. Tiven estudantes trans, estudantes gais... E creo que o feito de verme a min dáballes confianza. Facíalles sentir que non estaban sós».

Un dos episodios que lembra con máis claridade ocorreu cun alumno que intentou insultala nun corredor. «Non reaccionei. Pedinlle a outra profesora que lle falase de Safo. Logo tivo que pedirme perdón. E ao final, converteuse nun pesado do encantado que estaba comigo. Foi a súa forma de aprender», resalta.

O avance social foi evidente, pero recoñece que o presente a inqueda. «A sociedade mellorou moito nun tempo. Agora non a vexo igual. Non son pesimista, son realista. Preocúpame o que verán as miñas fillas. Non por min, que xa estou de volta de todo, pero si por elas, polas novas xeracións», sostén Guillermina.

Únete á nosa canle de WhatsApp

Un amor que perdura

Neste vixésimo aniversario da lei, Guillermina e Ronsel tamén celebran os seus 20 anos de matrimonio. «Non sei se son vodas de porcelana ou de que, pero celebrarémolo. Tampouco imos facer unha gran festa, pero coa nosa xente, si. Non é doado estar xuntas 20 anos hoxe en día. Os matrimonios duran cada vez menos», engade. Celebrarano como sempre o fixeron: con discreción, con humor e coa familia. Pero tamén coa satisfacción de ser parte activa dun cambio que transformou a historia do país. «Non foi valentía —di Guillermina—. Foi conciencia. Democrática e cívica. A democracia é que cada quen viva como lle dea a gana, con respecto. Nada máis. Nada menos», afirma.

En tempos onde a memoria parece desvanecerse con rapidez, testemuños como o seu son imprescindibles. «Somos unha sociedade que esquece moi rápido. Por iso é importante contar a historia. Porque se non se conta, bórrase», matiza. E menciona as manifestacións que se realizaron naquela época contrarias ao matrimonio igualitario para que as novas xeracións sexan conscientes que non foi «un dereito caído do ceo». Vinte anos despois desta lei que marcou un antes e un despois, Guillermina e Ronsel seguen camiñando xuntas, coa mesma firmeza coa que aquel outubro do 2005 dixéronse «si, quero».

---

---

---