Yolanda Domínguez, experta en comunicación igualitaria: «As mulleres sentímonos recompensadas repartindo o diñeiro, e os homes gardándollo»

«As mulleres fomos educadas crendo que o tema do diñeiro correspóndelles aos homes», sinala Yolanda Domínguez, autora das mulleres facturan, un libro onde esta experta en comunicación igualitaria identifica os bloqueos financeiros que proveñen dos estereotipos culturais e suxire como cambialos. Di que o reto pendente é traballar na cultura para que eses dereitos conquistados polas mulleres sexan realmente efectivos, «porque moitos non son aínda reais».

 —«As mulleres facturan», toda unha declaración de intencións.

—É unha frase que descoloca moito, porque non agardamos que unha muller diga abertamente e publicamente que pensa facer caixa ou que vai xerar diñeiro. É algo inusual, a cultura sempre asocia ás mulleres a un segundo plano, a un lugar de non pedir, a un lugar non profesional, porque tamén ten algo que ver co profesional. Eu creo que espertou unha especie de shock no público.

 —Que espertou en ti?

—Iso que che comento, unido a que eu estou nunha fase, a partir dos 40, na que che empezas a expor que é o que tes, se che serviu de algo seguir este mandato de xénero a machada. E tamén polo que escoitei ao meu ao redor, vemos que profesionalmente ou a nivel económico non nos ha ir tan ben como aos nosos compañeiros. Póñome a investigar, empezando por min, e isto lévame a facer unha análise sociocultural das mulleres e o diñeiro, a ver cales son esas trabas culturais que nos impiden que poidamos REVISAR ter diñeiro, e tamén que significa o diñeiro, porque é un concepto asociado a estereotipos tradicionalmente negativos.

 —Está feo falar de diñeiro?

—Non debería, de feito, fai falta máis formación a nivel financeiro, porque o diñeiro é un elemento importantísimo na nosa sociedade, e non entendo por que non podemos falar del con naturalidade. Entre as mulleres non adoitamos falar de diñeiro, as únicas mensaxes que recibimos é para gastalo, pero nunca para xeralo, nin para aforralo, nin para investir, e iso é algo prexudicial. Se non falamos de diñeiro, nin podemos negociar os nosos salarios, nin podemos pensar en diñeiro a longo prazo, nin nun investimento... Por exemplo, o que supón unha pensión, que é algo do que ninguén che fala durante toda a túa vida; e, con todo, case un terzo da túa vida ten que ver coa pensión que vas percibir e xeraches.

 —Diche Marta Cabezas no libro: «Gústame o diñeiro e quero ter máis». Algo que se pensa moito e dise pouco?

—Si. Creo que é unha preocupación de todas as persoas, pero é verdade que non o manifestamos no alto nin cando non o tes, nin cando tes moito. É como unha especie de tema tabú, sobre todo, para as mulleres.

 —Porque nos educaron en que o tema lles corresponde a outros?

—Claro, claro, sempre todos os referentes que tivemos relacionados co diñeiro foron homes, entón para unha muller , colocarse nun lugar que non lle corresponde , que está relacionado coas finanzas e o poder, —porque o diñeiro vai asociado ao poder—, podes influír nas decisións de moitas persoas, podes ter autonomía, liberdade... É un lugar que, tradicionalmente, culturalmente, non lle corresponde ás mulleres, polo que manifestar publicamente que tes diñeiro ou que queres xeralo é pórche nun lugar que non che corresponde , e séntesche insegura. Doutra banda, unha muller que sobresae ou que factura, socialmente está asociada á sospeita. Que terá feito para estar así?, quen a terá axudado? Normalmente, pénsase que ela non é merecedora, senón que houbo artimañas por detrás que fixeron que estea nun lugar que non lle corresponde .

 —Dis que é un feito constatado que no mesmo posto as mulleres cobran menos que os homes.

—A fenda salarial é un concepto que engloba moitas causas, unha delas, que polo mesmo traballo ofrézaselles menos diñeiro ás mulleres que aos homes, pero tamén porque as mulleres ocupemos menos postos directivos, ou que fagamos reducións de xornada para facernos cargo dos coidados.... É un cómputo de moitos pequenos factores, e un é que nalgunhas ocasións se remunera menos ás mulleres, pero non é o único. No libro tamén expoño que nós nos conformamos con menos soldos, pedimos menos aumentos ou promocións.

 —Por que?

—Cústanos pedir, educáronnos no dar, e ademais estamos a agardar que a nosa retribución sexa o amor, a xenerosidade. Culturalmente, tivemos moitos referentes de mulleres ás que se ha encumbrado por ser coidadoras, por ser emocionais, por ser xenerosas. O altruísmo de non agardar nada a cambio é algo que se asociou ás mulleres. Un dos estudos que presento no libro é un experimento que se fai con homes e mulleres, e os investigadores danse conta de que ao darlles unha cantidade, cando as mulleres comparten o seu diñeiro, o seu cerebro as recompensa, sentímonos recompensadas, e aos homes, cando llo gardan. Nós aprendemos que sendo xenerosas váisenos a premiar culturalmente, e buscamos constantemente esa sensación de recompensa.

 —Sorprende cando apuntas á violencia económica como a terceira manifestación máis común da violencia de xénero.

—É incrible, porque ademais é algo que non se percibe como tal. De feito, ao revés, normalmente vese como «bo, pero se está mantida», «se é ela a que se está aproveitando». Hai homes e mulleres que pensan que as mulleres son as beneficiadas de que os homes saian a traballar, e elas, supostamente, non fagan nada. Cando os coidados e as tarefas domésticas, o sostén emocional dunha familia... todo iso é parte dun traballo, é parte da riqueza económica dun país. Culturalmente é unha situación que prexudica a moitas mulleres, porque a través do diñeiro exércese un control sobre quen dependen dese diñeiro, é algo que é descoñecido como violencia.

 —Temos mesmas oportunidades homes e mulleres?

—Non. Profesionalmente temos a idea de que un home é máis capaz, máis responsable, vaino facer mellor, e polo tanto, adóitaselles promocionar antes. Un exemplo, cando se fai un congreso de persoas expertas nalgunha materia, normalmente queixámonos de que non se conta con mulleres. Nin en congresos, nin en festivais, nin en premios... Botemos unha ollada aos Premios Nobel, e veremos a pouca cantidade de mulleres que hai, e iso ten que ver coa idea de que profesionalmente os homes son máis válidos. E esa é unha idea que hai que transformar, que eliminar, as mulleres somos igualmente válidas.

 —En mans de quen está darnos máis oportunidades, dos homes ou doutras mulleres?

—Hai de todo. Ante a lei conseguimos os mesmos dereitos, o por que aínda eses dereitos non son reais e efectivos é porque aínda nos falta traballar na cultura. Neses estereotipos que fan que aínda que unha muller teña a opción de esixir un maior salario, non o esixa, ou ese empleador non llo ofreza, e iso é algo cultural. Necesitamos referentes neses postos de traballo para que outras mulleres se vexan neses lugares, e que os homes vexan o tema das cotas; xa se que hai moita xente en contra, pero é unha fórmula de estimular que a presenza feminina sexa cada vez máis normal neses ámbitos, e nun momento dado xa xurda de xeito natural. Na cultura está a clave para que logremos unha igualdade real e efectiva.

 —Nosa carreira profesional vai en detrimento de a vida familiar?

—Por suposto, ás mulleres penalízanos ter fillos ou fillas. Nunha entrevista de traballo é un factor decisivo para aqueles empleadores que non teñen consciencia feminista. Unha muller con fillos é unha muller que non ten unha dispoñibilidade horaria ilimitada, que non pode viaxar ou quedar despois dunha xornada de traballo, de facer networking... Hai moitos elementos que pasan factura ás mulleres que teñen fillos, e non tanto aos homes que teñen fillos, porque non se agarda que eles se fagan cargo dos coidados.

 —Falabas antes do que producía para unha muller repartir diñeiro... e dis que o 90 % das mulleres elixen carreiras de saúde porque detrás hai un fin social, polos demais, para a xente...

—Ti pensas que vas ser recompensada por iso, buscas ese fin social.... E isto tamén nos prexudica socialmente, porque hai carreiras tecnolóxicas, por exemplo, que deciden os resultados dunha procura por Internet ou unha tecnoloxía como a IA, que está baseada nunha cultura distorsionada, chea de estereotipos, e na que é necesaria que aparezan mulleres. Son carreiras que, aparentemente, parece que non teñen un fin social, pero é importante facer ver que tamén son importantes socialmente. E tamén que unha muller non necesariamente ten que dedicarse a unha carreira con fins sociais.

 —Onde urxe máis paridade?

—Na tecnoloxía, son as carreiras nas que menos presenza hai de mulleres. E hoxe todo pasa pola tecnoloxía, todo; as nosas decisións pasan polo que vemos en Internet, en redes... e necesitamos que eses algoritmos teñan tamén a perspectiva de mulleres.

 —Xogar con Barbies é definitivo?

—Non se se definitivo, pero inflúe na construción da identidade, por suposto. As que xogamos con Barbies asumimos que unha muller é valorada polo seu aspecto físico, por moito que nos queiran vender que a boneca é moi profesional. Agora, a porcentaxe de Barbies profesionais non se se chega ao 12-13 e, ademais foron recentes, pero a maioría das Barbies serven para cambiarlles o vestiario, peitealas, e pórlles moitos complementos. Claro que inflúe, ti constrúesche coa idea de que se che vai a valorar polos looks que levas, polo corpo moi específico que ten que cumprir unhas medidas, practicamente imposibles. Eu alégrome moito de que nos últimos anos a marca háxase aberto a outros tipos de corpos e teña incluído as profesións na boneca, pero isto é algo bastante recente.

---

---