José Salgado, galego que escapou o 11S da planta 47: «Tomar a saída da dereita salvoume, os meus compañeiros morreron esmagados pola torre»
YES
A José sorprendeulle o impacto do primeiro avión nunha reunión. Nese momento, como xefe, tivo que tomar decisións importantes, unha delas vital: «Dividímonos en dous grupos, e non tivemos a mesma sorte». Así o lembra 20 anos despois
12 sep 2021 . Actualizado ás 00:01 h.O 11 de setembro de 1966, José Salgado e a súa familia, natural de Ramirás, Ourense, emprenderon unha nova vida en Nova York. 35 anos máis tarde o destino tíñalle preparado outro reseteo. Logrou saír con vida das Torres Xemelgas no maior ataque terrorista sufrido en chan estadounidense. Estaba a traballar na súa oficina do piso 47, a sucursal do First Union Bank, como cada día. Non había moita xente porque os seus compañeiros adoitaban chegar ás 9 da mañá, e o primeiro avión atravesou a primeira torre ás 8.47 horas. «Estaba nunha reunión coa miña xefa, falando coa xente de Carolina do Norte, onde están as oficinas do banco, cando o impacto me tirou da cadeira. O edificio moveuse para a esquerda, para a dereita, e logo para a esquerda de novo, ata que quedou quedo. As torres estaban preparadas para ter un certo movemento, polo vento, por terremotos, pero nunca para un avión con tanto petróleo dentro», explica José, que como xestor do grupo viuse obrigado a tomar decisións.
Tras varios minutos intentando contactar con alguén que lles dese instrucións de como proceder, el e o outro supervisor decidiron dividir ao grupo en dous para saír da oficina e baixar as escaleiras. El foi o último en saír, pero antes, ademais de pechar a caixa forte, empapou toallas en auga e deullas aos seus compañeiros para poder respirar. «Cando chegamos ao piso 22 -contas- escoitamos ao segundo avión chocar coa segunda torre. Ata aí a xente estaba a baixar tranquila, pero nese momento rendeu o pánico e empezaron a berrar. Querían camiñar máis rápido, pero non se podía. Os bombeiros xa estaban a entrar no edificio e intentando subir cos equipos para rescatar á xente que se queimou ou quedado atrapada». Unha desas persoas era unha compañeira súa, que lles dixo que prefería agardar porque non podía respirar. «Deixámola con dous bombeiros que nos prometeron que ían coidar dela. Non conseguiu saír. Durante o primeiro aniversario do atentado, os pais preguntáronme por que a deixamos alí, é que foi decisión dela. Se soubese o que ía pasar, non a deixou», sinala.
A partir do piso 11, xa se camiñaba máis rápido. Cando por fin chegaron á planta principal estaba completamente desfeita. A escena era dantesca: había lume, sistemas de auga que empezaran a funcionar de xeito automático, e entre a fumareda, xente, moita xente ferida. Entre todos, dúas mozas con lesións graves nas extremidades superiores ás que o persoal dunha ambulancia estaba a tratar de evacuar en cadeiras de rodas. E ese detalle, as cadeiras de rodas, foi o que fixo que José salvase a súa vida. «Ás mozas leváronllas á ambulancia pola saída da esquerda, e como nese momento vimos que había máis xente cara a ese lado, o outro supervisor e eu decidimos saír pola dereita. Esa é a única razón, pero grazas a deus. Perdemos a catro colegas que saíron pola esquerda porque se lles caeu a segunda torre amais . Nós xa sairamos, cruzaramos, e cando estabamos fóra, vímola caer», relata este galego que leva fincado nos Estados Unidos desde os 4 anos. Desde aquel 11S na súa vida só rexe un mantra: «Go right!».
A chamada á súa muller
Pasaron case oito minutos ata que, xa na rúa, conseguiron ver algo entre a intensa fumareda. Pediron un pouco de auga aos bombeiros e policías e limpáronse a cara. Entón empezou a camiñar ata que chegou a Brooklyn e un mecánico deixoulle pasar ao seu taller para desde o teléfono fixo -os móbiles non funcionaban- poder chamar ao seu mujer. A súa esposa levaba catro horas intentando localizalo, despois de que o seu fillo pequeno, que ese día se quedou en casa porque estaba enfermo, avisásea ao ver pola televisión o ataque. «Mami, mami, daddy non traballa aí?», díxolle o neno á súa nai, que enseguida se lanzou sobre o teléfono. Non houbo sorte, nese momento José estaba a intentar contactar coas autoridades para ver que facían, así que non foi ata as doce e pico do mediodía que o teléfono soou en casa dos Salgado. «Son eu, estou ben, estou de camiño a casa, cando estea noutro sitio máis preto, vólvoche chamar», díxolle José á súa muller.
Despois de camiñar durante horas rumbo a Nova Jersey, onde residía, unha vez lonxe do epicentro da traxedia, a súa muller foino a recoller en coche cunha amiga. «Ao chegar a casa, a miña familia estaba a agardar por min. O meu primo tiña unha botella de viño para celebrar, aínda que eu non sabía moi ben que estaba a pasar. Estiveron a contarme e despois a miña muller díxome que tiña que chamar a España, porque os meus pais estaban de vacacións en Galicia, e a miña nai chamara varias veces. A miña muller e a miña irmá habíanlle contado, pero xa sabes como son as nais, que ata que non falan contigo non se creen nada. Explicábanlle que estaba ben, pero non llo cría», conta José lembrando aquel fatídico día.
O obxectivo era escapar, correr, afastarse da zona, e nese afán de fuxir da traxedia e perseguir a vida, un non ten tempo para reaccionar. «Nun primeiro momento pensei que era un helicóptero perdido ou unha avioneta, pero ninguén cría que era un ataque. De camiño a casa, mentres iamos camiñando, xa nos decatamos de que atacaran as torres, pero quen sabía que era Al Qaida...».
A pesar de estar san e salvo, e rodeado dos seus, foi pola noite cando empezou a aterrar na crúa realidade. «Eu coñecía a todos os meus compañeiros, levaban anos traballando comigo, pero cunha das mozas empezara á vez. Pola noite chamoume o seu marido preguntándome onde se quedou, se cría que saíra... Ese foi o primeiro choque para min, o non ter unha resposta que darlle. Só lle dixen que foi todo tan rápido que non había tempo para pensar», sinala.
Medo aos túneles
Os meses seguintes non foron doados. Ademais do equipo de psicólogos que lles puxeron a disposición, e cos que estivo a traballar tres meses, o gran alicerce de José foi a súa muller, que colleu o temón da familia. «Os primeiros dous anos tratou de tirar el cos nenos, o traballo, sempre me intentaba axudar, ou cando eu non estaba tranquilo e necesitaba o meu espazo para pensar, deixábame facer...», confesa José, que pasado algún tempo quixo volver ao lugar para facer o percorrido que ese día lle salvou a vida.
Ao principio, confesa, tivo bastante medo das persoas que levaban bolsos e mochilas nos trens e autobuses. «A xente volveuse moi desconfiada -apunta-, pensabas que che podía pasar algo en calquera lado. O primeiro ano cando entraba nun túnel contaba as luces que faltaban para saír, tiña medo a que entrase auga ou calquera outra cousa e non poder escapar». Pero tirou para diante, aos poucos superou o vivido, aínda que non esquece, e a día de hoxe goza dos seus tres fillos, un casado e outro con plans para facelo, e da súa neta de 10 meses. «Posche a pensar en todo o que perdese, se non tivese a sorte de saír, non só eu, tamén a miña familia. Sempre penso que podía ter feito algo diferente para axudar aos colegas, que por que non foron connosco pola dereita», suspira.
A ninguén, ou case ninguén, váiselle a esquecer aquel 11 de setembro do 2001. Quen máis e quen menos pensa, cando se achega a data, onde estaba ou que estaba a facer. «Pois imaxínache para min, aínda é máis difícil», conclúe.
