O 10 % das pacientes galegas non chegan a 45 anos; dúas mulleres de Vigo contan a súa experiencia: unha no medio da xestación e outra cando intentaba quedar
18 oct 2023 . Actualizado ás 01:00 h.O cancro de mama e a maternidade entrelázanse nas historias de vida de María e Paloma , dúas mulleres ás que a enfermidade asaltou a unha idade temperá. «Estamos a ver máis cancros en pacientes novos», di a coordinadora da unidade de mama da área sanitaria de Vigo, Rosa Mallo. En Galicia diagnosticáronse no 2021 preto de 1.800 cancros de mama (o xoves é o día mundial desta enfermidade) e o 10 % foron de mulleres que non chegaban aos 45 anos.
A Paloma (nome ficticio) non a colleu por sorpresa. Dalgún xeito, ela estaba agardando o tumor. Todos os anos lle facían controis na unidade de patoloxía de mama do Sergas en Vigo, no Meixoeiro, porque herdou unha mutación xenética que predispone a esta enfermidade. A súa nai e dúas tías faleceran por un tumor no peito e a súa avoa tamén o padeceu, como contou onte no programa As voces da túa cidade, de Radio Voz.
Por iso, cando se notou un vulto no peito e o médico deulle o diagnóstico, non lle sorprendeu, aínda que si lle preocupou. «Estaba embarazada de sete meses. O primeiro que dixen foi: ‘‘E o bebé?''». Tiña 35 anos.
A decisión médica foi administrarlle quimioterapia, que non atravesa a placenta. O plan era adiantar o parto varias semanas, pero como o tratamento foi ben e o bebé seguiu crecendo, agardaron ata que o embarazo chegou practicamente a termo. Pasaron catro anos, a nena crece e ela atópase ben. Aínda con tratamento e con ganas de ter outro fillo.
O cancro de Paloma foi por unha mutación no xene BRCA2. É unha condición autosómica dominante, de modo que ten un 50 % de probabilidades de transmitirllo aos seus fillos, non importa o sexo. Ela non o fixo. A súa pequena está libre do xene. Como coñecía desde facía moitos anos a súa condición, someteuse ao diagnóstico xenético preimplantacional.
Trátase dunha técnica que libra á descendencia de mutacións xenéticas potencialmente perigosas. No laboratorio faise unha fecundación in vitro; despois, se biopsia analizan os embrións e selecciónanse só os que están libres da mutación. Ela fíxoo na clínica IVI, de Vigo, que ten un concerto co Sergas para estes casos. Desde hai dous anos, o hospital de Santiago tamén o fai.
Unha de cada oito mulleres (o 13 %) vai padecer un cancro de mama. Un estudo do Instituto Nacional do Cancro dos Estados Unidos do 2017 elevou ese risco ata o 69 % das que teñen a mutación no xene BRCA2, se viven ata os 80 anos.
As causas xenéticas adoitan explicar moitos dos casos que aparecen en mulleres novas. Pero non todos. É o que lle sucedeu a María Cuellas. Detectáronlle un tumor no peito hai dous anos, cando tiña 40 e estaba a intentar ser nai. «Non teño ningún antecedente, nin de cancro de mama nin de nada», di. Pero un día, hai dous anos, a súa parella notou que ela tiña un vulto. Diagnosticárona e trataron con moita rapidez en Povisa. E o máis difícil non foi iso, senón saber que non ía poder ser nai a curto prazo: «Aconselláronme que non conxelase os óvulos, porque son cinco anos de tratamento, non queres hormonarte, tes tanta información que nese momento che asustas», explica.
Non se arrepinte, pero aínda busca o xeito de conseguir ter fillos, probablemente con doazón de óvulos. Na sanidade pública non o fan con mulleres que superan os 40 se non tiñan unha indicación previa. «Son 10.000 euros, tes que pagalo ti, non é xusto», lamenta. Uns meses despois do seu diagnóstico, ao seu mozo detectáronlle un melanoma e viviron xuntos o proceso da enfermidade, da maternidade aprazada e da curación.
As dúas mulleres están na fase de mantemento do seu tratamento médico. Lles ha ir ben. Agradecen o labor que fai a asociación Adicam en apoio ás enfermas. Tamén a facilidades que lle deron as súas empresas. «Coñezo a enfermas e maridos de enfermas que as despediron. A min en Interatlantic Fish dixéronme que estivese de baixa todo o tempo que necesitase, que me querían pero que me querían ben».
Por que alguén mozo sofre un cancro de mama? Cando as causas son xenéticas, a resposta está clara. O caso de María é menos obvio. «Inflúe a contaminación ambiental, a alimentación, a vida sedentaria, a obesidade, o alcol...», detalla Rosa Mallo, «e cando non hai alteración xenética quere dicir que non está ningún dos xenes que se coñecen agora».
A autoexploración
María e Paloma coñecéronse onte na redacción de La Voz de Galicia, antes de entrar no programa de Radio Voz. Rapidamente puxéronse a compartir experiencias, problemas, diagnósticos e solucións. Entre as cousas que as súas dúas historias teñen en común está que ambas se detectaron un vulto no peito e acudiron ao médico. Moitos doutores desaconsellan desde hai anos que as mulleres se autoexploren, sobre todo cando son novas, porque esta práctica pode conducir a temores innecesarios ante cousas que son variantes da normalidade. A radióloga Rosa Mallo explica que non existe ningunha proba de imaxe nin analítica que se demostrou eficaz en cribados poboacionais de pacientes novos. En Galicia anunciouse que as mamografías do programa de cribado empezaranse a facer a as mulleres de 45 anos (ata agora, eran 50).
Por iso, Mallo ve ben a autoexploración, pero en determinadas condicións. «Non recomendo obsesionarse nin facerllo todos os meses», di. A súa recomendación é que a exploración se faga entre 7 e 14 días despois da regra (contados desde o primeiro día da mestruación), porque nos días do período ou nos inmediatamente posteriores pódese acumular líquido e detectar algunha inflamación. O sinal de alarma é que se detecte un vulto que está fixo, que non se move. «Vanse notar nódulos que están cheos de líquido, que é unha variante da normalidade. Se aparece, que se move e está ben definido, é mellor agardar a ter a regra e ver se segue. É unha exploración difícil», advirte Mallo.