Unha foto da xornalista Ana Pastor comendo un bocadillo serviu a escusa. «Non podo deixar de mirar o seu dedo», escribiu un tuitero. Sofre artrose, unha enfermidade que deforma as articulacións e «é moito máis que unha cuestión de imaxe», apunta o especialista
12 may 2021 . Actualizado ás 22:14 h.Cre Anxo Álvarez Jorge (Pontevedra, 1961) que «as redes sociais ás veces dan medo». É cirurxián plástico, reparador e estético desde fai case tres décadas na Coruña, onde conta co centro Abaton e consulta ademais nos hospitais Quirón e San Rafael. Dio ao fío dos comentarios sobre unha fotografía colgada pola xornalista Ana Pastor no seu twitter na que lla vía cun bocadillo na man nun descanso de traballo. A imaxe disparou reaccións con diferente desacerto e fortuna, entre eles o de quen respondeu cun «Non podo deixar de mirar o seu dedo». Ela mesma aclarou que sufría artrose desde hai uns anos. Como seguidores, por simple simpatía ou por compartir diagnóstico e dores, outros alagaron a rede coas súas propias fotos de índices menos acusadores, pero igualmente deformados por unha enfermidade que «é moito máis que unha simple cuestión de imaxe», asegura o especialista.
-Pese ao balbordo, a artrose é bastante común.
-É moi moi común, en grao sumo frecuente que hai en patoloxía da man, aínda que non é exclusiva da man. Alí onde hai articulación, pode aparecer porque é un desgaste do cartílago articular. Produce dor e a medida que evoluciona a enfermidade, deformidade. E asociada vai a perda de función, que é o peor.
-E o tratamento é...
-Unha vez que está en evolución ou se produciu xa afectación do cartílago o tratamento da man artrósica basicamente ata a data é paliativo. Pódese eliminar a zona articular dolorosa e se a articulación é pequena, como creo que é o caso desta moza, que está localizada na punta dos dedos. Se é dolorosa fusiónanse, elimínase a articulación e únense os ósos.
-Sempre hai que operar?
-Noo, ¡para nada! A operación é o último recurso. Primeiro hai que tomar medidas conservadoras para evitar a dor e a deformidade. Utilízanse fármacos, férulas de descanso, e tamén é útil a fisioterapia. Ás veces chega un momento que nalgúns casos todo isto non é efectivo e queda a cirurxía, porque a dor é moi intenso e limita moito a función diaria das mans. E xa se sabe que non hai nada que incapacite máis que a dor. Entón, cando non responde ao tratamento conservador, que é efectivo para a inmensa maioría dos afectados, hai unha porcentaxe de casos que hai que recorrer á cirurxía. Todo depende de se doe ou non. Hai moitos pacientes que conviven con ela.
-Hai quen o fai por unha cuestión estética?
-Se non doe, a ninguén no seu san xuízo exposlle operarse. A indicación é a dor, porque xera disfunción e limitación, e iso fai que o paciente busque unha solución. Aínda que é un órgano de relación, a man nunca debe operarse por criterios estéticos, senón funcionais. Unha man que estea deformada pero non doe e é útil non lle fariamos ningún favor se a operamos. Poderiamos acabar tendo incluso unha man menos útil. O criterio estético nunca é unha indicación, só asociado a unha perda de función. É verdade que na punta dos dedos adoitan aparecer nódulos nos ósos, o dedo se deforma, se lateraliza.. o aspecto pode ser pouco agradable, pero insisto: non fariamos ben as cousas se operamos por un criterio estético. Na miña opinión, operar unha man por estética non ten nin pés nin cabeza, por moito que sexa un órgano de relación e a xente fíxese nelas.
-Non sempre afecta á punta dos dedos?
-Non. De feito, afecta sobre todo á base do pulgar. Chámase rizartrosis e é o paradigma da artrose na man, a que máis incapacita. A prevalencia é moi alta, especialmente en mulleres e é a máis frecuente Nunha consulta de cirurxía da man raro é o día que non ves unha rizartrosis.
-Por que afecta máis ás mulleres?
-Por predisposición xenética e por unha cuestión hormonal.. As mulleres están en certa forma protexidas mentres funcionan os ovarios polos estrógenos, pero unha vez que se produce o cesamento da función, descenden os niveis de estrógenos e prodúcese unha exposición á afección das articulacións. Xeralmente a enfermidade dáse en mulleres perimenopáusicas, mesmo antes… Claro que tamén ten que ver que tedes unha actividade manual moi intensa. Pero si, se tes dez pacientes con rizartrosis, oito son mulleres.
-Por que hai persoas que non responden os tratamentos máis convencionais?
-Bo, primeiro hai que ter en conta que hai moitos moitos casos. Dise que a especie humana pola posición dos pulgares en opoñente ao resto dos dedos está máis predisposta e que calquera persoa que viva máis de 80-90 anos acaba tendo rizartrosis. Pasa que non é sintomática en moitos casos e as deformidades ás veces son pequenas, con pouca disfunción. Pero si hai unha porcentaxe importante que acaba no quirófano.
-En que consiste a cirurxía?
-O obxectivo clásico na rizartrosis era eliminar a dor. Era case a única finalidade e para iso existen diversos procedementos que consisten en eliminar a articulación dolorosa. No caso da man elimínase o trapecio, na base do pulgar, e faise unha técnica, unha plastia de suspensión: utilízase un tendón para evitar que colapse a columna do pulgar, para que non se acurte.
-E consérvase a funcionalidade?
-Bo, esta técnica persegue o obxectivo de eliminar a dor, pero moitos pacientes quedan cunha pinza útil moi restrinxida. Iso conseguiuse paliar recentemente desde que se introduciron prótese articulares. Van como os implantes da boca, introducidas dentro do propio óso, co cal non hai que eliminar o óso como na técnica clásica, presérvase parte do trapecio e faise como un recambio das carillas articulares para evitar que o rozamento, que é o que produce a dor, maniféstese.
-É unha técnica nova?
-É o máis novo, pero xa se realiza desde fai uns cinco anos. Clasicamente intentáronse desenvolver varios tipos de próteses, pola gran prevalencia da patoloxía e pola limitación funcional que pode provocar en pacientes novos. Era difícil conseguir prótese que cumprisen os requisitos. Pero agora xa hai varias no mercado e sobre todo algunhas que conseguiron integrar dous compoñentes, un que vai ao trapecio e outro ao metacarpiano. Articúlanse entre si, como nun implante, e logran eliminar a dor e manter a forza que non se mantiña coa técnica clásica.
-Pódense colocar prótese en todos os casos?
-Non, só cando hai un soporte de óso adecuado. Por iso é importante lembrar que é unha enfermidade que evoluciona, hai que facelo cando está indicado, non se pode deixar avanzar a patoloxía ata situacións onde o óso está tan deteriorado que xa non é posible recorrer a unha prótese.
-Como é a recuperación?
-Na artrose limitada á base do pulgar leva un tempo medio de tres meses e hai que facer rehabilitación despois da cirurxía.
-E se afecta á punta dos dedos?
-Cando afecta á punta dos dedos non ha lugar a un recambio articular, non hai espazo. Primeiro hai que intentar evitar a deformidade mediante férulas e se a pesar de todo segue avanzando... a solución cirúrxica é fusionar os dous ósos para eliminar a articulación danada, o que corrixiría a deformidade e eliminaría a dor. A dos dedos vai depender da calidade do óso, porque cando se presentan deformidades importantes o óso xa adoita estar moi afectado. Hai que ver cada caso, pero basicamente cando é posible colócase un parafuso dentro do óso e o paciente así pode recuperar función, aínda que con menos forza.