Segredos en pedra e xoias naturais descoñecidas da comarca de Pontevedra

Ocultos en lugares de difícil acceso, ou á vista de todo o mundo pero pasando inadvertidos ata para os propios veciños, os municipios da contorna de Pontevedra preservan un gran patrimonio histórico, etnográfico e natural. Máis aló da oferta habitual dos grandes circuítos, hai lugares, edificios, árbores singulares e espazos máxicos e lendarios. Estes son ningúns.

En rural de Marín, a escasos quilómetros das praias tan concorridas no verán, álzase unha pequena igrexa románica, Santa María do Campo. É un exemplo excelente de arte medieval. Conserva os canecillos, figuras que sobresaen da parede por baixo do tellado. No seu interior, outro tesouro: un retablo pintado.

Cando os especialistas descubriron as pinturas sorprendéronse porque debaixo da capa que estaba á vista, había outra de aínda mellor calidade, que se data entre os séculos XV e XVI. Agora este pequeno templo marinense loce na ábsida unha escena da Anunciación, presidida por un Pantocrátor, mentres que ao lado dereito da nave áchanse tres santos, co inconfundible san Sebastián, mártir asaeteado, que tanto prestixio gozaba a finais da Idade Media como vencedor de pragas e enfermidades. Este é o mellor exemplo na comarca de pintura relixiosa popular, antes de que os retablos de madeira substituísen ás paredes decoradas nas igrexas.

Sen ir moi lonxe, na veciña Bueu, está outro pequeno templo, esta vez dedicado a Melchor, Gaspar e Baltasar, e que destaca por moitas cuestións. A obra actual é a reconstrución dirixida por Urbano Lugrís no século XX dun templo do XVII. Os motivos decorativos mariños do artista galego son evidentes xa na fachada. Ademais, Vos Santos Reis é o único templo dedicado aos Reyes Magos en Europa xunto coa catedral alemá de Colonia.

En arquitectura civil, hai unha impresionante colección de vivendas de estilo indiano nos municipios de Ponte Caldelas e A Lama. Se un vai con cámara de fotos, podería acabar facendo unha curiosa e variada colección. Os exemplos abundan, tanto nos dous centros urbanos como esparexidos polas parroquias do rural. Por citar unha entre moitas, está a casa que construíron os Martínez Garrido preto da ponte de Ponte Caldelas no século XX. Decorárona con azulexos con escenas do Quixote.

O último suspiro irmandiño

Outro edificio singular, pero que adoita quedar en segundo plano ante a moito máis famosa ermida da Lanzada, en Sanxenxo, é a torre que lembra que alí chegou a haber un castelo na Idade Media. No século XV esta torre, hoxe en completa ruína, foi escenario do último episodio da Guerra dous Irmandiños, a revolta dos campesiños e burgueses galegos contra a nobreza. Aquela loita foi extinguida en ríos de sangue, como lle pasou aos desdichados últimos defensores da Lanzada.

As lendas de ritos da fecundidade, que tamén fan famosa á costa sanxenxina co ritual das nove ondas, teñen o seu homólogo, pero sen mar nin ondas, na Cama do Home, na parroquia caldelana de Taboadelo. Está no alto dunha pena, a modo de leito natural tallado pola erosión. Menciónaa nunha das súas obras o escritor Manuel Murguía a mediados do século XIX. Di a lenda na zona que as mulleres estériles recuperaban a fertilidade ao tombarse neste curioso oco.

No ámbito arqueolóxico, a comarca está farta de restos de castros e petróglifos. Unha das mámoas máis grandes está a escasa distancia do lago de Castiñeiras, na parte de Vilaboa, e coñécese como a Mámoa do Rei. Esta estrutura varias veces milenaria é a máis visible dun antigo camposanto prehistórico, porque non é a única na contorna, onde hai outros enterramentos de distintas épocas.

Nunha comarca moldeada por ríos e chea de vales e montes, hai lugares espectaculares para divisar a contorna que se abre aos nosos pés. Por exemplo, Penarada en Ponte Caldelas, o recentemente creado parque forestal de Castro de Casás en Barro. Unha costa escarpada tamén ofrece miradoiros que quitan o salouco, como a porta ao océano nos cantiis de Faxilda, en Sanxenxo.

---

---

---