E despois, o Teimoso, teimarse e teimosía. Quen non se interesou antes polo asunto pode crer que o alcume de Juan Martín Díez o Teimoso débese a que tiña un carácter obstinado, teimoso. O proceso foi o inverso. Diso dá conta o Dicionario desde 1925, cando sinala que o verbo teimarse xorde por alusión ao mítico loitador.
Este heroe da guerra da Independencia, que ía para labrador e acabou combatendo ao francés como militar e guerrilleiro, naceu en Castrillo de Douro (Valladolid ), cuxos moradores recibían o alcume colectivo de teimosos (‘manchados de pecina') porque nun arroio daquel lugar, o Botijas, abundaba ese lodo escuro, a pecina, froito da descomposición de materias orgánicas.
A vida de lenda daquel teimoso converteuno no Teimoso. O adxectivo que podía atribuír sucidade cambiou a súa valoración social con Juan Martín Díez. Unha real orde concedeulle en 1814 o privilexio de usalo como nome propio.
Pero o liberal Juan Martín Díez tivo un triste final. Foi apresado polos voluntarios realistas e o 19 de agosto de 1825 foi executado en Roia (Burgos). Parece que ao verse ante o cadalso intentou fuxir, pero foi reducido e aforcado. Cela dá en Xudeus, mouros e cristiáns outra versión dese episodio, que pon en boca dun dos seus personaxes: «O Teimoso, que chegou a romper as primeiras filas [de soldados], caeu ao fin cribado a bayonetazos. [...] O corrixidor, aínda con medo de que o heroe puidese levantarse, ordenou que se fixese a execución coma se nada sucedese. [...] E a vila de Roia viu aforcar a un morto... A un morto que, en vida, fóra un dos máis bravos capitáns que os españois tiveron xamais».
Teimoso adoita escribirse sen unha coma que o separe do nome: Juan Martín o Teimoso. Así parece, por exemplo, no título correspondente da clásica edición de Aguilar dos Episodios Nacionais. Niso coincide con sobrenomes prototípicos, como Isabel a Católica ou Alfonso X o Sabio. Cómaa si aparece entre os antropónimos e os alcumes: Margaret Thatcher, a Dama de Hierro ; Joaquín Guzmán Loera, o Chapo. Aínda que a falta de coma presenta Teimoso como sobrenome, axústase máis ao que segundo os criterios da Ortografía é un alcume, pois unhas veces aparece co nome propio e outras substituíndoo, mentres que os sobrenomes sempre van xunto a el.