Fenómenos meteorolóxicos extremos: ordenar e conservar para previr
OPINIÓN
Nos últimos días constatamos como os efectos devastadores dun fenómeno meteorolóxico extremo golpearon amplas zonas do noso territorio, producindo importante desfeitas en numerosas infraestruturas, cuantiosos danos materiais e, o que resulta máis dramático, varias persoas falecidas e desaparecidas. Efectos devastadores con repercusións directas na actividade económica en forma de anulacións e atrasos nas conexións, especialmente as ferroviarias, cortes de vías de comunicación e desfeitas en equipamentos públicos e privados. En definitiva, un drama humano (do que resulta imposible recuperarse) e material, do que tardaremos semanas, cando non meses, en recuperarnos.
Con independencia de se este tipo de fenómenos prodúcense con maior intensidade e frecuencia nos últimos anos, o que resulta incuestionable é que os instrumentos e mecanismos de observación e predición melloraron en relación aos que tiñamos á nosa disposición hai anos, de forma que os responsables no ámbito da protección civil contan hoxe en día con instrumentos e ferramentas que permiten avisar á poboación coa debida antelación, en aras de minimizar as afeccións.
Unha vez superada a fase da emerxencia, na que sempre se constata a profesionalidade, preparación e entrega dos efectivos de protección civil e dos corpos e forzas de seguridade do Estado, así como a solidariedade da sociedade española, é habitual escoitar aos damnificados queixarse da repetición dese tipo de desastres.
É precisamente nos ámbitos da ordenación do territorio, da planificación, do deseño, a construción e a conservación das infraestruturas, así como no do mantemento da contorna, nos que debemos incidir para conseguir minimizar os efectos deste tipo de episodios. Observamos como se acumulan ramas e maleza onda unha ponte derrubada por unha riada, a pesar de levar construído máis de cincuenta ou cen anos. Probablemente, sen esas ramas, é dicir, cun mantemento adecuado da canle e as marxes, non se produciu o referido arrastre, nin o consecuente efecto barreira, e probablemente a infraestrutura conseguiría superar o episodio. Vemos como cunetas e desaugadoiros non se limpan habitualmente, producíndose anegamientos e graves deterioracións ao non evacuarse correctamente a auga de choiva. Vemos como se urbanizaron zonas situadas en potenciais chairas de inundación, ou como se construíron infraestruturas, vivendas ou todo tipo de instalacións nas proximidades das canles públicas, mesmo en antigas canles públicas ou nas proximidades da ribeira do mar, sen ter en conta o potencial perigo. Actuacións que se levaron a efecto, ao longo dos últimos anos, por falta de instrumentos de planificación rigorosos e realistas, ou por falta da debida análise de riscos, por comodidade, por buscar aforros a curto prazo ou por falta das debidas dotacións orzamentarias para mantementos.
Aplicar na planificación e deseño das novas infraestruturas os escenarios máis realistas, que teñan en consideración os efectos do cambio climático, permitirá garantir que aquelas non se vexan afectadas por futuros episodios como o vivido recentemente. No relativo ás infraestruturas existentes resulta imprescindible utilizar os instrumentos que nos proporciona a ordenación do territorio para retirar infraestruturas de zonas potencialmente perigosas, modificar deseños obsoletos, recolocar instalacións, repor canles preexistentes, xerar zonas de resgardo, etcétera.
Unha correcta planificación, xunto cunha ordenación do territorio con visión realista e de longo prazo, así como un adecuado mantemento das nosas infraestruturas e canles públicos, non evitará que se repitan fenómenos como o vivido recentemente, pero si garantirán a diminución dos seus efectos devastadores.