O chan é moito máis que a capa superficial que pisamos todos os días. É un recurso vital, dinámico e non renovable a escala humana que sustenta gran parte da vida na Terra. Con todo, a súa degradación avanza a un ritmo alarmante, pondo en risco a seguridade alimentaria, a biodiversidade e a estabilidade climática.
O chan alberga o 25 % da biodiversidade do planeta. Microorganismos, fungos, nematodos e lombrigas traballan en simbioses para manter a súa fertilidade e estrutura. Pero os humanos, mediante o uso excesivo de fertilizantes químicos, pesticidas e monocultivos esgotamos os seus nutrientes, reducindo a súa produtividade a longo prazo mentres a labranza intensiva e a deforestación inflúen na aceleración da erosión, colaborando na xeración de terras estériles.
O crecemento das cidades e a proliferación de estradas impermeabiliza o chan impedindo a súa función natural de filtrar auga e almacenar carbono. Metais pesados, plásticos e residuos industriais os envenenan afectando a cultivos e filtrándose a fontes de auga doce.
España é un dos países europeos máis afectados pola degradación deste ben, un problema que ameaza a seguridade alimentaria, a biodiversidade e a resiliencia climática. Aínda que o país alberga unha gran diversidade de chans debido á súa variada xeoloxía e clima, factores como a erosión, a desertificación, a contaminación e a urbanización masiva están a acelerar a súa deterioración.
De feito, somos o país da UE máis vulnerable á desertificación, co 74 % do seu territorio en risco. Perdemos chan cada ano a un ritmo equivalente a 1,2 toneladas por hectárea debido á erosión, e superamos nalgunhas zonas as 50 toneladas anuais. Ademais, somos en Europa os que temos máis chan selado, é dicir impermeabilizado por asfalto e cemento. A Axencia Europea de Medio Ambiente confirma que entre os anos 2000 e o 2018 urbanizáronse en España unhas 600.000 hectáreas, o equivalente a oito campos de fútbol, por hora.
Contamos con ferramentas para reverter a degradación, pero falta maior financiamento, control urbanístico e concienciación social. Esta semana celebrouse o Día Mundial para a Conservación do Chan. Actuar se non queremos converternos nun deserto. A clave está en entender que, sen chans sans, non hai futuro posible. E iso condiciona o crecemento económico.
España é o país europeo con máis chan de asfalto e cemento | D. Zorrakino