Entre a batería de medidas que os gobernos están a dispor para evitar o afundimento da economía figuran en lugar destacado as axudas públicas a empresas en dificultades. A súa necesidade parece ineludible nas actuais circunstancias, o que fai que teñan desaparecido case por completo os prexuízos doctrinarios, ata hai pouco omnipresentes e que neste momento parecen cheirar a naftalina. As axudas -xa sexan de inxección de liquidez ou outras máis profundas que en diversos países chegan á toma de capital - son necesarias para salvagardar no curto prazo sectores enteiros, pero tamén para evitar que esta crise deixe danos moi duradeiros.
Con todo, hai algo neses programas de axuda que habería que aclarar de inmediato: as condicións que se deben impor ás empresas receptoras. Porque, sería aceptable que semellante operación de salvamento empresarial, a unha escala probablemente nunca antes vista, désese sen establecer cláusulas moi concretas que as vincule con algún tipo de obxectivos sociais? Parece decente que, por exemplo, o Banco de Inglaterra teña concedido a EasyJet un apoio de liquidez de 600 millóns de libras, cando o mes anterior esta compaña pagou en dividendos 174 millóns aos seus accionistas? Cuestións de alta voltaxe política, pero tamén moral.
E nese sentido, hai que lembrar que nos últimos anos produciuse unha profunda revisión de «os fins da empresa», que durante as décadas precedentes estiveron confinados baixo o criterio de fair value, segundo o cal unha empresa non debe guiarse máis que pola maximización do valor para os seus accionistas, mentres que o benestar de traballadores e consumidores, os efectos na contorna e as consecuencias para a comunidade importan menos ou nada en absoluto. A única «responsabilidade social» sería obter beneficios. Esa orientación tivo consecuencias de gran magnitude -unha obsesión a curto prazo polas ganancias, a financiarización crecente, o afastamento da vella visión do empresario como capitán, preocupado por asegurar o futuro en expansión do seu proxecto económico - ata constituír un vector central do hipercapitalismo contemporáneo. Como dicía, esa visión foi recentemente impugnada con forza por autores como Colin Mayer (no seu libro Prosperity) que chamaron a adoptar unha visión máis integradora que teña en conta contorna e consecuencias. O rechamante é que a ese reclamo háxanse sumado organizacións tan representativas da gran corporación como Business Rondtable ou o Foro de Davos. Pois ben, leste é o momento de demostrar que non se trata de mera retórica. Nese sentido, a sempre innovadora senadora norteamericana Elisabeth Warren propuxo que as empresas daquel país que reciban axudas públicas cumpran oito esixentes condicións: desde manter o emprego a garantir a representación dos traballadores nos consellos (ocorre en Alemaña ou Suecia), pasando pola prohibición das recompras de accións. Pensando en Europa, cando tanto se fala de someter a condicións os fondos que os gobernos nacionais reciban do Programa de Reconstrución, non sería prioritario insistir nesoutra condicionalidad, que recaia con forza sobre as empresas sostidas sobre un mar de recursos públicos?