Galicia mira xa aos ollos de a cuarta revolución industrial

Manuel Blanco REDACCIÓN / LA VOZ

MERCADOS

Jorge García / Senén Rouco

Nove expertos galegos no ámbito das novas tecnoloxías analizan éraa de profundos cambios que se aveciñan ao virar a esquina. Todos coinciden en que a comunidade ten talento e vantaxes para competir se logra sentar unhas bases sólidas e derrubar algúns muros

07 novs 2019 . Actualizado ás 11:57 h.

No seu libro A cuarta revolución industrial, Klaus Schwab, o fundador do Foro Económico Mundial, sostén que «estamos ao bordo dunha revolución tecnolóxica que modificará fundamentalmente a forma en que vivimos, traballamos e relacionámonos. Na súa escala, alcance e complexidade, a transformación será distinta a calquera cousa que o xénero humano teña experimentado antes». Con maior ou menor énfase, ao longo dos últimos anos han ir aparecendo publicacións, ensaios e informes que alertan da irrupción dunha era que, da man das novas tecnoloxías e fenómenos asociados como a dixitalización e a robotización, transformará as relacións sociais e económicas. Unha etapa de profundos cambios cuxa dimensión está aínda por desentrañar. Para tratar de guindar algo de luz sobre este difuso futuro, La Voz de Galicia reuniu na facultade de Informática da Universidade da Coruña (UdC) a nove expertos galegos do universo académico e empresarial en ámbitos relacionados coas TIC.

 A mesa de debate orbitaba ao redor dunha idea central formulada en clave de pregunta: Ten Galicia algo que dicir ás portas do que os economistas bautizaron como cuarta revolución industrial? A resposta, unánime, insufla unha dose de optimismo de cara ao futuro. Todos os invitados conclúen que si. Que as terras de Breogán contan cun enorme e valioso continxente de talento, alicerce básico para afrontar lvos retos que expón esta etapa disruptiva, un novo tempo que ademais, apoiado nas TIC, difuminará o factor localización. Xa non será tan importante o onde, senón o que, o como e o cando. «Agora mesmo -sostén Ramón Doallo, catedrático da UdC e Premio Nacional de Informática 2018- en Galicia hai grupos [investigadores] de excelencia en IA, en supercomputación, en IoT, en procesamiento da linguaxe natural... Estamos listos para emprender este camiño, non vexo ningún atraso respecto doutras comunidades ou de Europa».

Susana Ladra, profesora de Computación da UdC, realiza un diagnóstico coincidente que, por paradoxal que poida parecer, pon o factor humano, a súa importancia, no epicentro deste período de sublimación das TIC. «Está claro que neste mundo tecnolóxico as fronteiras físicas se desvirtúan e iso fai que dea igual que esteamos nunha esquinita do mapa. Iso -argumenta- non debería ser impedimento para que desde Galicia se poidan dar servizos a nivel internacional. Agora o que prima é o talento sobre a localización xeográfica e creo que efectivamente temos moito que dicir».

Neste punto, Jesús Echarri, CEO de Improving Metrics, e David Conde, CEO de Coinscrap e de Senseitrade, achegan as súas experiencias no mundo da empresa para dar carta de natureza a esta visión. «Desde Galicia -afirma o primeiro- está a competirse a nivel mundial nunha chea de tecnoloxías e sectores e mesmo somos pioneiros en moitas de elas». Conde apela ao seu traballo nos sectores fintech e insurtech (ambos os vinculados ao sector financeiro) para pór en valor os activos cos que conta a comunidade galega: «Creo que desde aquí se poden facer moitas cousas, porque hai talento, pero ademais hai outras vantaxes competitivas, como poden ser os custos salariais e de estrutura».

 David Martínez Rego, doutor en Enxeñería Informática e cofundador de Data Spartan, defende este extremo na mesma liña e fíxao como unha das oportunidades que se han de aproveitar nesta nova era de cambio. «A nosa estrutura de custos -puntualiza- en relación co talento é moi atractiva para o mercado global. Temos talento suficiente para emprender calquera proxecto. Outra cousa é que nolo creamos como país ou territorio e iso é unha cuestión sociocultural».

Susana Ladra lembra o caso recente dunha empresa holandesa do sector TIC que acaba de instalarse na Coruña despois de que recibise a dous erasmus procedentes da facultade de Enxeñería da UdC. «quedaron sorprendidos co seu nivel e chegaron a esta conclusión da que falamos. É que os egresados saen de aquí moi ben formados. Montaron a súa filial para aproveitar o talento e os custos laborais», defende.

Xorden chegados a este punto as barreiras a derrubar, retos extra seguramente para Galicia e a maiores dos que xa expón de seu a cuarta revolución industrial. A tolerancia ao risco e o medo ao fracaso, apuntan Martínez Rego e David Conde, un dos segredos que explican por exemplo o éxito das empresas estadounidenses nos sectores TIC. Tamén a capacidade de crear un ecosistema tecnolóxico, unha misión na que boa parte do protagonismo recae sobre as institucións. «Non hai ningún atraso en talento e a localización non é un problema -conclúe Amparo Alonso Betanzos, catedrática da UdC e presidenta da Sociedade Española de Intelixencia Artificial-. O que si é importante é a iniciativa política, o crerse que isto pode funcionar e achegar os recursos, o investimento, para que isto poida despegar».

Ecosistema horizontal

Adina Dumitru, profesora de Psicoloxía e directora do Campus Sustentabilidade da UdC, abunda na necesidade de impulsar un ecosistema horizontal que dea acubillo a todos os protagonistas deste universo ao oeste do pano de grelos. «O tema non é tanto de talento nin de capacidade, senón de creación de ecosistemas, porque os actores da innovación non son só as empresas, as universidades ou os gobernos, senón as redes que se están tecendo, que son as que crean a capacidade para que esta innovación transcenda».

Máis aló da creación deste ecosistema, o certo é que a cuarta revolución industrial representa un desafío, un reto maiúsculo, para o modelo económico de Galicia. Un sistema definido por un tecido empresarial moi atomizado e que adoece de tamaño. Á fin e ao cabo, o 96 % das firmas que existen na comunidade son micropymes e non chegan a 200 as compañas con máis de 500 empregados. De novo, os expertos TIC insisten en ver o vaso medio cheo, en ver as oportunidades por amais dos obstáculos. «O típico modelo de startup que todo o mundo quere imitar é tamén unha micropyme -explica Carlos Gómez, profesor de Linguaxe Computacional da UdC-. Aquí é evidente que hai unha cultura emprendedora e talvez o que falta é o estímulo para conseguir que crezan moitas de elas». 

Sobre a fisionomía do mapa produtivo, Echarri cre que talvez nuns anos haxa que explorar fórmulas de colaboración como as cooperativas ou as asociacións entre empresas para compartir servizos ou equipos, mentres que Alonso Betanzos matiza que a atomización non é exclusiva de Galicia e subliña ademais que é posible implementar mecanismos para incorporar ás pemes a esta era tecnolóxica. «Isto estámolo vendo tamén en Alemaña, cun tecido moi potente de empresas pequenas, e para axudalas están a crearse redes e plataformas onde poidas atopar a xente que investigue nos temas que che interesen como empresa. De feito -expón-, hai pouco xurdía unha iniciativa que se chama IA for All (intelixencia artificial para todos) que decidiu crear unha plataforma onde poidas optar a distintos recursos de investigación no teu país que poidan ser útiles para as empresas». 

Unha plataforma chamada a pór en valor aqueles campos de investigación nos que se acadaron activos de cara ao mercado. A este respecto, ten Galicia áreas nas que se signifique especialmente? IA, blockchain, robótica, supercomputación, big data...? David Martínez Rego cre que Galicia pode producir valor en cada unha destas áreas, «pero non en todas esas áreas pode sacar produtos ao mesmo nivel. A pregunta que debemos facernos é en que lugar da cadea produtiva queremos situarnos dentro de cada un destes campos»

Asistentes intelixentes

Amparo Alonso coincide en que Galicia é competitiva en todos estes ámbitos, pero advirte de que «non debemos durmirnos». Pola súa banda, Carlos Gómez alíñase coa tese dos seus colegas, pero tamén ve algún campo no que é posible identificar vantaxes competitivas. «Hai poucos territorios cun dominio razoable de tres das linguas máis faladas do mundo [español, inglés e galego, pola súa proximidade ao portugués], e isto cando traballas en tecnoloxías da linguaxe, por exemplo para desenvolver asistentes intelixentes, é unha vantaxe moi clara».

Máis transferencia, máis desenvolvemento de produto

O financiamento e a taxa de transferencia, isto é, o coñecemento que se crea nas universidades e centros de investigación e que acaba xerando riqueza no terreo empresarial, sitúan no centro do debate unha cuestión sobre a que durante anos se debateu por extenso en Galicia: a desconfianza entre uns axentes e outros. Ramón Doallo recoñece que nos últimos anos fixéronse moitos esforzos para conectar a todos os actores, pero aínda hai moito traballo por diante. «Coincido con Amparo en que hai unha certa desconfianza por ambas as partes. (...) Ás veces estas convocatorias que fomentan a colaboración inclúen unha cláusula que favorecerá a participación dun grupo universitario, e parece que ás veces como que che están collendo só por sumar puntos, non porque che necesiten».

O CEO de Improving Metrics afirma que as universidades galegas deben saber como dirixirse ás súas compañas, mellorar en definitiva o acceso ao seu traballo, a aquilo no que son fortes, mentres que o seu homólogo en Data Spartan cre que a empresa española debe acostumarse a compartir o risco desde o punto de vista económico, como ocorre no modelo británico, cando desenvolven un proxecto cun grupo de investigación universitario. Un punto este en o que coincide o primeiro directivo de Coinscrap, quen mantén na actualidade unha activa colaboración, tamén económica, coa universidade galega.

Antonio do Corral , físico, CEO de Cinfo e presidente do Clúster TIC de Galicia, mantén por contra unha tese en certo xeito discrepante respecto desta cuestión. Na súa opinión, a relación entre o público e o privado estreitarase en canto as tecnolóxicas galegas empecen a desenvolver produto. «A falta de transferencia non ten nada que ver coa falta de confianza nin co descoñecemento. Para min ?subliña?, é unha cuestión de modelo. Ata agora, as tecnolóxicas españolas non necesitaban I+D porque na cadea de valor hai unhas que investigan, outras que, apoiadas nese traballo, crean un produto, outras que o distribúen e outras que o integran. E o normal é que a empresa española estea ao final da cadea, porque do que viviu nos últimos 40 anos é de implantar nos seus clientes españois a tecnoloxía que fabricaban outros».

Sostén Corral que en canto se corrixa esta disfunción e as tecnolóxicas galegas e españolas empecen a xerar as súas propias solucións, a relación coa universidade axilizarase polas propias necesidades duns e outros. «A proporción entre empresas de integración e de produto nunha economía sa é 65-45, non 95-5». Unha vez igualada a cociente, «a relación co mundo científico vén da man», conclúe.

Quen é quen

ANGEL MANSO

RAMÓN DOALLO BIEMPICA - Catedrático de Tecnoloxía de Computadores

«Hai que mellorar o contacto coas empresas». Catedrático da área de Arquitectura e Tecnoloxía de Computadores da UdC, Premio Nacional de Informática 2018 e cofundador de Torus Software Solutions, Ramón Doallo (Ourense, 1964) cre que é preciso mellorar a conexión entre universidade e empresa. «Hai unha certa desconfianza e non sei moi ben como facer para mellorar ese contacto».

ANGEL MANSO

amparo alonso betanzos - Catedrática de Ciencia da Computación

«Deberiamos tender máis a compartir espazos». Amparo Alonso Betanzos (Vigo, 1961) é enxeñeira química, catedrática de Ciencia da Computación da UdC e presidenta da Asociación Española para a Intelixencia Artificial. Na súa opinión, os investigadores e as empresas«deberiamos tender máis ao networking, a compartir espazos e poder traballar xuntos».

david martínez rego - CEO de Data Spartan

«Galicia pode producir valor e xerar produtos». Doutor en Enxeñería Informática e cofundador e CEO da firma londiniense Data Spartan, David Martínez Rego (Ferrol, 1984) participou no encontro por videoconferencia desde a capital británica. El ve moito potencial na comunidade galega. «Galicia pode producir valor e xerar produtos, pero non en todas as áreas ao mesmo nivel».

ANGEL MANSO

Jesús echarri Maceiras - CEO de Improving Metrics

«Ter pequenas firmas é unha oportunidade». Jesús Echarri (A Coruña, 1982) graduouse en Enxeñería Informática para despois fundar Improving Metrics, firma da que é CEO. É partidario de xerar sinerxías e alianzas para afrontar esta era. «Temos moitas pequenas empresas, pero iso tamén é unha oportunidade. Se cadra hai que experimentar con distintos modelos de cooperación».

ANGEL MANSO

susana ladra González - Profesora de Informática da UdC

«Agora prima o talento, temos moito que dicir». Profesora de Informática, investigadora do CITIC e directora do Campus Innova da UdC, Susana Ladra (Santiago, 1984) é unha firma defensora da formación e o capital humano que brota do sistema universitario galego, un activo nesta etapa de cambio. «Agora o que prima é o talento, e creo que temos moito que dicir.

ANGEL MANSO

antonio rodríguez do curral - Presidente do Clúster TIC de Galicia

«Ninguén se atreve a cambiar a súa fábrica en só un ano». Antonio do Corral (Oviedo, 1967), licenciado en Físicas, CEO de Cinfo e presidente do Clúster TIC de Galicia, cre que a cuarta revolución industrial non desatará un cambio tan hiperactivo como o que se está anunciando. «A economía da robotización non vai ir tan acelerada; será un proceso gradual, ninguén se atreve a cambiar a súa fábrica nun ano».

ANGEL MANSO

CARLOS GÓMEZ RODRÍGUEZ - Profesor de Ciencias da Computación

«As humanidades dannos o obxectivo das cousas». Profesor de Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial da UdC e Starting Grant sobre linguaxe natural, Carlos Gómez (Murcia, 1982) é partidario de incorporar as humanidades á tecnoloxía para evitar rumbos na IA, por ejempo. «As humanidades son fundamentais porque nos dan o obxectivo das cousas».

ANGEL MANSO

adina dumitru - Profesora de Psicoloxía da UdC

«Esta é, sobre todo, unha transición sociotécnica». Adina Dumitru (Timisoara, 1981), profesora de Psicoloxía e directora do Campus Sustentabilidade da UdC, sostén que a era que empeza a asomar obrigará a reformular, por exemplo, a estrutura do mercado laboral para manter os alicerces do contrato social. «Esta é, sobre todo, unha transición sociotécnica», explica.

ANGEL MANSO

david conde sayáns - CEO de Coinscrap e Senseitrade

«Temos unha atractiva estrutura de custos». Licenciado en Bioloxía, diplomado en Empresariais, MBA e CEO das firmas pontevedresas Coinscrap e Senseitrade, David Conde (Santiago, 1981) é un firme defensor das potencialidades de Galicia pola súa combinación de talento e de custos. «Temos moito talento e unha atractiva estrutura de custos, é indubidable».