Economía, tecnoloxía e defensa
MERCADOS
O conflito comercial entre Estados Unidos e China é en realidade unha cortina de fume. O que en verdade está en xogo é a seguridade nacional norteamericana e o control das solucións 5G, chamadas a revolucionar o mundo que habitamos
10 feb 2019 . Actualizado ás 05:13 h.Tras varios séculos, a doutrina militar mantívose sen apenas variacións significativas. Unha das principais máximas consistía en atacar o primeiro. Quen así o fixese, gozaría dunha vantaxe inicial sustantiva que sería determinante na evolución do conflito. Esta formulación cambia radicalmente nos anos oitenta da man do norteamericano Robert McNamara, unha das mentes máis agudas do século XX. Entre outras cousas, secretario de Defensa, presidente de Ford Motors, presidente do Banco Mundial e profesor de Economía en Harvard. Este home modificou as bases da doutrina militar expondo o que se denominou a destrución mutua asegurada. Basicamente significaba que, independentemente de quen atacase primeiro, ambos os contendentes estaban condenados á súa destrución mutua, á desaparición dos dous. A explicación a este cambio tan drástico na doutrina militar estaba no desenvolvemento tecnolóxico vinculado ao armamento nuclear e aos mísiles balísticos intercontinentais. Nun contexto de guerra fría, McNamara foi capaz de captar unha realidade que cambiara substancialmente. Unha recreación artística do que podería ser o día seguinte ao holocausto final é a que nos ofrece a película Mad Max e os seus escenarios apocalípticos de desolación, fame e morte. Por certo, nótese que MAD coincide coas siglas de mutually assured destruction. Non é unha casualidade.
A política de defensa dos Estados Unidos asume a nova situación tratando de romper no seu beneficio o equilibrio do terror que significaba a destrución mutua asegurada. A Iniciativa de Defensa Estratéxica ?a coñecida como Guerra das Galaxias- trata de establecer unha campá invisible que cubra a súa xeografía, campá que impediría a entrada dos mísiles atacantes e, simultaneamente, permitise a saída dos mísiles defensivos. Deste xeito, a destrución mutua asegurada quedaría superada por unha situación na que o territorio dos Estados Unidos sería practicamente inexpugnable aos ataques externos. E esta era unha estratexia política e militar que a tecnoloxía americana podería satisfacer. Unha estratexia crible. E tanto.
A caída da URSS é tamén consecuencia da iniciativa de defensa estratéxica norteamericana. A antiga Unión Soviética estaba xa a piques de desintegración a principios dos anos setenta. Grazas ao forte incremento dos prezos do petróleo que tiveron lugar nesa década, e na primeira metade da seguinte, foi capaz de sobrevivir ata principios dos noventa. E aquí unha coincidencia fatal. Por unha banda, os prezos do petróleo redúcense á metade e a URSS non é capaz de soportar o impulso tecnolóxico da industria americana, que podería reducir os seus arsenais nucleares a pura chatarra. A partir de aquí, o mundo xa non é o mesmo que era. O século XXI arrinca coa caída do muro de Berlín e cos sucesos da praza de Tiananmen a finais dos oitenta. Talvez un pouco antes, co discurso de Ronald Reagan na porta de Brandemburgo.
Cambioss irreversibles
Os cambios realmente significativos en termos sociais ocorren moi amodo e de xeito case imperceptible. Son cambios sosegados, tranquilos e cun contido aleatorio importante, vinculado a algunha tecnoloxía nova. Moi distintos ao que poden significar os períodos revolucionarios coas masas airadas na rúa, dispostas a tomar a Bastilla ou a asaltar o Palacio de Inverno. Estes cambios tan bruscos, aínda que poida parecer o contrario, son reversibles no tempo. E fórono. Con todo, hai outros cambios que son absolutamente irreversibles e que transforman as sociedades lentamente e sen algaradas. Desde hai uns anos, os métodos anticonceptivos, a carreira espacial, a xeneralización dos materiais plásticos, etcétera, transformaron as nosas sociedades e chegaron para quedar. Unha pregunta, imaxínase alguén un mundo sen anticonceptivos? É irreversible.
Actualmente estamos inmersos na informática e a súa aplicación ás ordes máis diversas da nosa existencia. Estamos a vivilo día a día. Kodak e todo o complexo que viraba ao redor desta empresa desapareceu, os servizos de correos recíclanse en empresas de paquetería, a banca transfórmase para poder sobrevivir, as cabinas telefónicas son un atractivo turístico e o pequeno comercio cae na trampa de mostrar uns produtos físicos que despois se adquiren a través de Internet.
O cambio que a informática está a introducir nas nosas vidas está aínda en estado embrionario. Un avance realmente importante nesta dirección é o que representan as tecnoloxías de quinta xeración, abreviadamente o 5G. Sobre o que dispomos agora, esta nova tecnoloxía transmite datos en tempo real sen esperas nin latencias. Ao ser isto así, permitiría, por exemplo, os automóbiles de condución autónoma, a robotización dunha parte importante das tarefas humanas, a conexión dos distintos aparellos entre si (a Internet das cousas) e avances espectaculares no mundo da saúde e da intelixencia artificial. E tamén, e isto é importante -talvez o máis importante-, avances determinantes nos terreos militar e de defensa.
Actores á fuga
No taboleiro do 5G soamente hai dous actores: os norteamericanos e os chineses. Os actores máis tradicionais da xeopolítica mundial quedaron atrás. Principalmente a actual Rusia e a Unión Europea: nada que achegar nesta situación. Soamente dous países dispoñen da tecnoloxía necesaria para pór en marcha as novas redes de comunicacións. China a través de dúas grandes empresas (Huawei e ZTE) e Estados Unidos a través do enorme conglomerado de empresas tecnolóxicas que dominan os seus principais índices bolsistas. O complexo Silicon Valley.
Unha pregunta que nos facemos con frecuencia é por que as autoridades norteamericanas encargadas de velar pola libre concorrencia nos mercados -as autoridades antitrust e de defensa do consumidor- permitiron que as empresas vinculadas ás novas tecnoloxías chegasen a ser conglomerados monopolistas de dimensións tan xigantescas. A pregunta baséase na longa tradición americana en limitar o desenvolvemento de monopolios e concentracións empresariais que limitan a concorrencia nos mercados. Xa hai máis dun século desde a aprobación da Lei Sherman Antitrust. Esta lexislación aplicouse, por exemplo, para obrigar a J. Rockefeller a trocear a xigantesca Standard Oil para recuperar a competencia no mercado interior de petróleos e derivados.
A Comisión Europea, pola contra, foi moito máis belixerante neste terreo: Google, Microsoft, Intel, Qualcomm Apple, etcétera, foron multadas por distorsionar a concorrencia nos mercados comunitarios con cifras descomunais. Google (o seu matriz Alphabet) abonou case 10.000 millóns de euros en multas por distorsionar a competencia en Europa. Con todo, nos Estados Unidos, estas empresas gozan do beneplácito dos distintos gobernos e traballan con total impunidade. Talvez a explicación haxa que buscala nas tecnoloxías de dobre uso: o civil e o militar. As empresas tecnolóxicas americanas son un dos instrumentos básicos da política de defensa nacional. Petróleo hai en moitos países. Sistemas operativos para computadores, na práctica, só hai nun.
O conflito comercial entre China e Estados Unidos é unha nube de fume. Douscentos mil millóns de dólares son unha nimiedade fronte ao xigantesco mercado das novas comunicacións e, sobre todo, fronte ao prezo da seguridade nacional norteamericana. No fondo, é un conflito entre as tecnoloxías de comunicación que se adoptarán de forma masiva nas próximas décadas. Probablemente China quede coa súa no seu propio mercado interno, mentres a tecnoloxía americana do 5G esténdase polos principais países da OCDE. Unha mostra poderían ser Australia e Nova Zelandia, que optaron pola tecnoloxía chinesa e agora pénsanllo. Como xa fixeron antes Alemaña e o Reino Unido. Neste primeiro asalto deste combate, a balanza parece inclinarse a favor dos Estados Unidos. Xa veremos en que queda. Darémonos conta si ou si.