Patrimonio e activos dixitais

Fernando Cendán Garrote MEMBRO DA XUNTA DE GOBERNO DO COLEXIO OFICIAL DE ENXEÑEIROS DE TELECOMUNICACIÓN DE GALICIA

MERCADOS

maria pedreda

Hai 17 anos, a Unesco alertou sobre a necesidade de conservar a memoria dixital. Fotos e vídeos de familia, contratos e outra documentación legal... A posibilidade de perder todo este material pola obsolescencia, o extravío ou a deterioración dos equipos recomenda, cada vez con maiores evidencias, tomar algún tipo de medida para garantir a súa usabilidad a longo prazo

03 jun 2018 . Actualizado ás 05:08 h.

Xa coñecemos os nosos tesouros Patrimonio da Humanidade: Santiago de Compostela e os seus camiños, a muralla romana de Lugo e a torre de Hércules na Coruña. Perduraron durante séculos, pero tamén existe outra categoría de patrimonio que a Unesco, xa no 2001, indicou a necesidade de salvagardar: a memoria dixital. A rápida obsolescencia dos equipos e contidos informáticos levan ao perigo de perdela para a posteridade.

Exemplos deste patrimonio e activos dixitais serán ficheiros de música, documentación dixital, arquivos multimedia (fotos, vídeos), programas, datos, presentacións... Sexan estes xerados por nós ou comprados, e recoñecendo que teñen un valor intrínseco, este só pódese materializar se podemos acceder aos mesmos.

Hai casos ben coñecidos como o que hai uns anos fixo público a NASA, que xa non conservaba as gravacións orixinais da aluaxe do Apolo 11. As que agora vemos son as que se conservan dos sinais de vídeo usadas para transmitir ás emisoras de televisión, xa que as cintas orixinais nalgún momento foron reutilizadas para aforrar diñeiro. Armstrong deu un gran paso para a humanidade; os conservadores da información xerada poida que non tanto.

As empresas e institucións xa adoitan (ou deberían) ter inventariado o seu patrimonio dixital e tratan de preservalo a longo prazo tanto polo seu valor como polas normativas legais aplicables. Clasifícase, valórase, almacénase en sistemas tolerantes a fallos, a ataques, contémplanse migracións de tecnoloxía, sobre todo tendo persoal cualificado e concienciado co problema.

E vendo agora que os grandes o tratan de liquidar e aínda así tropezan, Como está o noso patrimonio dixital? Fotos irrecuperables ao perder o móbil, discos ríxidos que se estragan, cedés que xa non se len, disquetes para os que xa non hai disquetera, tipos de documentos ilexibles dos que xa non se conserva o programa co que foron xerados, documentos almacenados en correos electrónicos, fotos só na rede social de moda…

E todo isto... Querémolo conservar para o futuro? É parte do noso patrimonio? Ten valor económico? Valor sentimental? Non estou comentando o aspecto legal de deixar aos nosos herdeiros a xestión dos nosos perfís de contas en Internet, de claves de acceso a equipos informáticos (que iso daría para outro artigo), senón tamén de cousas máis mundanas, como esas cintas VHS almacenadas nun caixón. En 30 anos haberá algún reprodutor para elas?

As fotos e películas de cine, de viaxes, familias e celebracións de hai un século, aínda están por aquí (amareladas, pero visibles); e as que estamos a sacar agora que só acaban nun soporte dixital, Serán visibles dentro de só unhas décadas?

E doutra banda, aquela documentación legal que só nos chega en formato electrónico como facturas, contratos con bancos só por Internet, expedientes legais con administracións públicas, criptomonedas... Temos o mesmo coidado con eles como cando os tiñamos en papel?

Valor do material

Todo isto ten varias vertentes a valorar segundo o tipo de ben a gardar, como pode ser o sentimental para os nosos vídeos domésticos, artístico nas nosas vertentes creativas, legal cos contratos...

Actualmente, en moitas profesións os seus principais activos están almacenados en discos ríxidos de computador, a lista de clientes nos contactos dun móbil, contratos en correos electrónicos na nube... Cantas veces oímos falar da perda de manuscritos, de estudos científicos, borrado de correos importantes por erro, de ter que volver facer un plano de obra, de repetir unha sesión de fotos? E sempre coa mesma historia asociada: que non se contaba con que os equipos ou os seus datos póidanse estragar. O valor de perda deses dispositivos é ínfimo comparado coas horas de traballo almacenadas nos mesmos.

Deberiamos tomar algunha medida para previr a deterioración ou perda destas obras e documentos dixitais, para telos en condicións de usabilidad a longo prazo. Temos que saber o que queremos gardar; hai que seleccionar por importancia e inventariar sobre todo aquilo que só temos nós e sexa dificilmente recuperable. Haberá que gardar as nosas fotos, vídeos, documentos legais e todo aquilo creado por nós e que non queiramos perder. Tratar de usar formatos amplamente utilizados por todo o mundo, que sexan independentes do tipo de plataforma e dispositivo, cos seus especificaciones dispoñibles e no posible non propietarios. Se os nosos documentos son só visibles nun determinado programa e equipo, en canto estes déixense de fabricar, teremos un problema. Existen normas como a ISO 19005 para preservación a longo prazo, pero cun pouco de sentido común pode ser suficiente.

E pola parte de onde podemos gardalo, por comodidade podería ser en discos ríxidos externos, tamén en sistemas non alterables tipo cedé/deuvedé (que o gardado non poida ser modificado tamén é un valor engadido). E ademais algunha copia debería estar afastada do noso lugar habitual, digamos noutra casa ou na nube. Pero hai que ter en conta que as copias que subimos a sitios como Flickr, Google Fotos ou Facebook poderían supor un risco igualmente. Hai innumerables historias de perda de datos e a súa responsabilidade legal é limitada (mire o que asine cando se dea de alta nestes servizos). Ademais, entra en xogo o seu sistema de censura que, tratando de evitar contidos inapropiados, pode acabar borrando a súa foto da Venus de Willendorf, como recentemente fixo Facebook. E non imos volvernos paranoicos nestes tempos de posverdad e pensar que nestes sistemas na nube, quen teña acceso a eles, podería alterar ou publicar os nosos contidos e pórnos en situacións comprometidas (valla o exemplo dalgunha famosa e as súas fotos íntimas que acabaron publicadas).

Ao final, só estamos a falar do que nos custaría a perda ou mal uso deste patrimonio, destes activos dixitais. As fotos non podemos regresar ao pasado para volver facelas, o valor en criptomonedas perderíase, os contratos e facturas haberá que ver se as contrapartes pódennos facilitar copias, e se perdiches o guión da túa próxima película, esta pode ser de terror.

O valor monetario dun computador, móbil ou calquera outro dispositivo adoita ser moito menor que o que temos gardado dentro; tratemos de valorar na súa xusta medida este patrimonio dixital e aínda que sexamos o país do maloserá, tamén somos o de habelas, hainas.