Os arqueólogos usan un novo sistema para intentar precisar a antigüidade dos neandertales da montaña lucense
26 nov 2018 . Actualizado á 19:04 h.Un laboratorio da Universidade de Oxford analiza mostras de fósiis desenterradas nas escavacións realizadas o pasado verán no xacemento paleolítico de Cova Eirós -en Triacastela- co fin de determinar coa maior exactitude posible a antigüidade das últimas poboacións neandertales da gruta. Estas análises realízanse cun método coñecido como ultrafiltración, que nos últimos anos permitiu afinar considerablemente as datacións dos xacementos prehistóricos. Iso é o que pretenden os responsables do proxecto no que se encadran as escavacións de Cova Eirós-coordinado pola Universidade de Santiago-, xa que o nivel arqueolóxico no que se centra actualmente a investigación corresponde a unha época para que resulta moi complicado obter datas máis ou menos precisas.
Segundo explica Arturo de Lombera, codirector das escavacións, na última campaña rematouse de explorar o chamado nivel arqueolóxico 3, ao que se asigna unha idade aproximada de entre 40.000 e 45.000 anos. «O problema é que os 40.000 anos marcan habitualmente o límite das datacións por carbono 14», sinala. Ata hai algún tempo -engade- non era posible pescudar con este método a idade dos restos orgánicos que teñen máis de corenta milenios. Pero o sistema de ultrafiltración permite retroceder máis no tempo e obter datas que superan incluso os 50.000 anos. Con este método, desenvolvido en Oxford por un equipo dirixido polo arqueólogo Thomas Higham, puidéronse revisar e mellorar as datacións de diversos xacementos neandertales, como o da cova asturiana dO Sidrón, ao que agora se asigna unha antigüidade de 49.000 anos.
Época de transición
Os investigadores do xacemento de Triacastela confían que este método permita precisar tamén a antigüidade real do nivel 3, que se considera de especial interese por corresponder teoricamente á época na que os neandertales da península Ibérica empezaron a ser substituídos polo Homo sapiens. «Para reconstruír o que sucedeu no noroeste da península nese período de transición entre as dúas especies necesitamos datar os materiais achados en Cova Eirós coa maior precisión que sexa posible -apunta De Lombera- e agardamos que iso poida facerse co método da ultrafiltración».
Para levar a cabo estas novas datacións utilízanse ningúns dos numerosos fósiles de animais desenterrados na cova na última campaña, entre os que se atopan ningúns especialmente ben conservados. Se se consegue precisar a idade destes restos biolóxicos, poderase saber cando foron fabricadas as ferramentas líticas de tecnoloxía neandertal que apareceron no mesmo nivel arqueolóxico.
Os resultados das análises que se efectúan actualmente no laboratorio de Oxford tardarán un tempo en coñecerse. «Ás veces hai que agardar ata un ano», sinala Arturo de Lombera. «Pero agardamos que este sistema de datación, máis fiable que os que se utilizaban anteriormente, permítanos ter unha visión máis exacta dos neandertales de Cova Eirós», agrega.
Un método que cambiou a visión do Paleolítico
O sistema de ultrafiltración permite reducir a contaminación biolóxica dos fósiles que se empregan para realizar datacións por carbono 14, que a miúdo «rexuvenece» estes restos e faios parecer máis recentes do que en realidade son. Esta técnica, segundo indica Arturo de Lombera, foise xeneralizando nos últimos oito anos na investigación do Paleolítico.
No 2014, a revista Nature publicou un estudo realizado co método da ultrafiltración sobre fósiles procedentes duns corenta lugares repartidos por toda Europa. Na investigación corrixíronse as datas que se asignaron anteriormente a estes xacementos, co que agora se considera máis probable que os primeiros Homo sapiens que colonizaron o continente convivisen cos neandertales durante un longo período de tempo, duns 5.000 anos.
Orixe das materias primas
Entre as investigacións que realizan actualmente cos materiais arqueolóxicos recuperados en Cova Eirós figura unha sobre orixe das materias primas utilizadas polos antigos habitantes da cova para fabricar ferramentas de pedra. Os investigadores xa descubriron que algunhas pezas de cuarcita achadas no xacemento foron extraídas de cantos rodados recolleitos nun radio duns cinco quilómetros ao redor da gruta. Agora inténtase descubrir a procedencia doutros materiais que segundo todos os indicios chegaron de máis lonxe. As canles dos ríos Sarria e Navia son ningúns dos lugares nos que se creee que os neandertales puideron obter estes minerais.