Un percorrido entre dúas aldeas de Pantón atravesa terras de de gran tradición vitícola e cun notable patrimonio
14 oct 2019 . Actualizado ás 11:37 h.A parroquia de Santo Estevo de Atán, en Pantón, é ben coñecida pola súa igrexa, un exemplar destacado do patrimonio románico da Ribeira Sacra. Pero tamén destaca pola súa gran tradición vitícola. As súas ribeiras dedicáronse case exclusivamente a viñedos e chegou a contar cunhas 150 adegas. Segundo documentos do XVI, os bispos de Lugo posuían nesta parroquia un coto con varias adegas, unha propiedade que se estendeu máis aló do século XVIII. As máis importantes eran as da chamada Casa de Albarde. Un percorrido entre as localidades de Souto e Cabo de Vila permite coñecer unha parte deste pasado.
En Souto, onde empeza a ruta, pódense ver varias antigas adegas -coñecidas polo nome común de Burrela- que se manteñen en pé. Por amais da fonte pública parte o Camiño dá Lavandeira, que leva a Cima de Atán, onde tamén houbo adegas da Casa de Albarde. A uns 250 metros do núcleo aparece un desvío que leva a esta casa, situada a un centenar de metros. As primeiras noticias escritas da Casa de Albarde son de 1762, cando pertencía ao hidalgo Domingos Vázquez de Meira. Coñeceu diversas reformas, unha das cales é lembrada nunha inscrición sobre a porta de entrada, coa data de 1866, alusiva a algunha modificación importante. É de planta rectangular e de notables dimensións, e posse un corredor con columnas de granito. Na planta baixa da casa estivo a escola da parroquia.
Cara á igrexa
Continuamos o descenso cara á igrexa de Atán. Ao cabo duns 400 metros hai un cruzamento de pistas. A da esquerda leva a Pesqueiras e a da dereita á igrexa, situada a uns douscentos metros, e a un conxunto de adegas coñecidas polas da Eigrexa, das que só quedan algunhas. O templo pertenceu a un antigo mosteiro cuxa fundación se atribúe ao bispo Odoario, no século VIII. A igrexa está datada entre finais do século XII e principios do XIII. A porta principal está formada por un arco apuntada con tres arquivoltas apoiadas en senllas columnas con capiteis ben ornamentados. No interior consérvanse pinturas murais renacentistas e por fóra pódese ver unha rica decoración de esculturas románicas e elementos arquitectónicos -celosías de pedra- de orixe prerrománico.
O camiño continúa por detrás do cemiterio da igrexa e inicia un curto descenso entre castiñeiros e restos de vellas adegas. A pouco máis dun centenar de metros dá un xiro á esquerda e inicia un lixeiro ascenso durante uns 700 metros ata chegar á aldea de Reiriz. O lugar non ten veciños permanentes desde fai máis de vinte anos, pero recupera a súa actividade cando hai que atender os viñedos e as hortas. A aldea conserva boa parte da súa arquitectura popular, aínda que hai construcións en estado de deterioración. Unha das vivendas máis importantes da aldea era a Casa do Queiroal, a única que tiña forno propio.
Seguimos a camiñada e uns trescentos metros máis adiante saímos á estrada que une Cima de Atán coa aldea de Seoane, situada a uns douscentos metros, que tamén conta cun notable conxunto de arquitectura popular. A ruta continúa e pasa primeiro polo lugar de Salgueiros -a uns 150 metros- para entrar en Cabo de Vila tras outros cen metros de camiñada. A aldea foi moi importante como paso fluvial. No lugar houbo unha barca que levaba aos veciños de Atán e outras partes de Pantón á beira oposta do río Miño para ir ás feiras de Chantada e Castro de Carballedo. Ao final da aldea está a denominada Casa do Cicerone, antigo domicilio dun escribano moi popular. Na súa fachada posterior destaca un escudo de armas datado entre os séculos XV e XVI. Próxima a esta esta vivenda está a denominada Casa do Cabo de Vila que foi residencia de sacerdotes e conta cunha capela dedicada a San Xoán.
Desde ferreira
Hai que saír da capital municipal pola estrada N-120 en dirección a Ourense. No quilómetro 7 hai un desvío á dereita para Souto e Santo Estevo de Atán. Souto está a 1,2 quilómetros do cruzamento